শেষ আপডেট: ০১ মে’ ২০২৪

অৰ্থনৈতিক জৰীপ ২০২২-২৩ : ভাৰতত শিক্ষাৰ বাবে আবণ্টিত মুঠ ব্যয়ৰ অনুপাত যোৱা ৭ বছৰত ১০.৪%ৰ পৰা ৯.৫%লৈ হ্ৰাস পাইছে ^{[1] ।}

এন ই পি প্ৰৱৰ্তনৰ পিছত বিশ্ববিদ্যালয়সমূহত গৱেষণা আৰু উদ্ভাৱনৰ পুঁজি ৫০% হ্ৰাস পাইছে

২০২০ চনৰ পৰা মোদী চৰকাৰৰ অধীনত বৃত্তি/ফেল’শ্বিপৰ তীব্ৰ হ্ৰাস ১৫০০ কোটি পৰ্যন্ত হৈছে ^{[2] ।}

ক্ষতিগ্ৰস্ত পিছপৰা সম্প্ৰদায়

-- প্ৰি-মেট্ৰিক বৃত্তিৰ পৰিসৰ মাত্ৰ নৱম আৰু দশম শ্ৰেণীলৈ হ্ৰাস কৰা হৈছে
-- অনুসূচিত জাতিসমূহৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰীয় ফেল'শ্বিপত ৪০% কৰ্তন ; ২০২১-২২ চনত ৩০০ কোটি টকা কিন্তু ২০২৪-২৫ চনত মাত্ৰ ১৮৮ কোটি টকা
-- অ'বিচিৰ বাবে নেচনেল ফেল'শ্বিপ ৫০% হ্ৰাস পাইছে ; ২০২১-২২ চনত ১০০ কোটি টকাৰ পৰা ২০২৪-২৫ চনত ৫৫ কোটি টকালৈ হ্ৰাস
-- অনুসূচিত জাতি আৰু অ'বিচিৰ বাবে উচ্চ শিক্ষাৰ বাবে যুৱ অৰ্জন আঁচনি (SHREYAS)ৰ বাবে কাট লাভ কৰে

¶ ¶ সবিশেষ

• সংখ্যালঘু বৃত্তি : এন ই পি ২০২০ৰ পিছত সংখ্যালঘু বৃত্তিত ১০০০ কোটি টকা পৰ্যন্ত কৰ্তন দেখা গৈছে। আৰ্থ-সামাজিকভাৱে বঞ্চিত ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ বাবে এই ধনৰাশি অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ ^[2:1]
• প্ৰধানমন্ত্ৰী উচ্চতাৰ শিক্ষা প্ৰত্সাহান (PM-USP) : কলেজ আৰু বিশ্ববিদ্যালয়ৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ বাবে বৰ্তমানৰ আঁচনিসমূহ বাণ্ডিল কৰা এই ছাতি কাৰ্যসূচীয়ে এন ই পিৰ পূৰ্বৰ বছৰবোৰতকৈ প্ৰায় ৫০০ কোটি টকা কম লাভ কৰিছে। ^[২:২]
• বিশেষভাৱে সংখ্যালঘুৰ বাবে আছিল মৌলানা আজাদ নেশ্যনেল ফেল’শ্বিপ বাতিল কৰা হৈছে
• কিশোৰ বৈজ্ঞানিক প্ৰত্সাহান যোজনা (KVPY) : সাধাৰণ বিজ্ঞানৰ কাৰ্যসূচী গ্ৰহণ কৰিবলৈ আগ্ৰহী যুৱক-যুৱতীসকলৰ বাবে এই বৃত্তিও বন্ধ কৰা হৈছে
• যুৱ অৰ্জনকাৰী আঁচনিৰ বাবে উচ্চ শিক্ষাৰ বাবে বৃত্তি (SHREYAS) : অনুসূচিত জাতি (SC)ৰ বাবে SHREYASৰ বাবে আবণ্টন বৃদ্ধি পোৱাৰ বিপৰীতে, তথাপিও পূৰ্বৰ বছৰৰ বাজেটতকৈ কম আছিল। অন্যান্য পিছপৰা শ্ৰেণীৰ আঁচনিখনত আৰু বৃহৎ কৰ্তন দেখা গ’ল
• যদিও এন ই পি ২০২০ত কোৱা হৈছে যে ই “আৰ্থ-সামাজিকভাৱে বঞ্চিত ছাত্ৰ-ছাত্ৰীক অধিক আৰ্থিক সাহায্য আৰু বৃত্তি প্ৰদান কৰিব”, বাজেটৰ নথি-পত্ৰত দেখা গৈছে যে মেট্ৰিকৰ পিছৰ আঁচনিৰ বাহিৰে বহু বৃত্তি আঁচনিত যথেষ্ট কৰ্তন দেখা গৈছে। ইমানেই যে বৰ্তমানৰ আবণ্টন পাঁচ বছৰৰ আগৰ বাজেটতকৈ বহু কম ^[2:3]।
• শিক্ষা ঋণৰ সুত ৰাজসাহায্য প্ৰদান কৰা নিশ্চয়তা পুঁজিৰ বাবে সুত ৰাজসাহায্য আৰু অৱদান ২০১৯ চনত ১৯০০ কোটি টকা আবণ্টন দিয়া হৈছিল।এতিয়া সুত ৰাজসাহায্য পুঁজিক আন দুটা ফেল’শ্বিপৰ সৈতে সংযুক্ত কৰা পিএম-ইউএছপিক ২০২৪-২৫ চনত ১৫৫৮ টকা নিৰ্ধাৰণ কৰা হৈছে
• যদিও ২০২১-২২ চনৰ পৰা পিএম ৰিচাৰ্চ ফেল’শ্বিপে (পিএমআৰএফ) অধিক ধন লাভ কৰিছে, ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ বাবে আৰ্থিক সাহায্য আঁচনিৰ বাবে আবণ্টিত সামগ্ৰিক ধন বহু কম আছিল
• সংখ্যালঘুৰ বাবে ফ্ৰী কোচিং আৰু এলাইড আঁচনিখনে ২০১৯-২০ চনত ৭৫ কোটি টকা লাভ কৰিছিল যদিও ২০২৪-২৫ চনত মাত্ৰ ৩০ কোটি টকাহে লাভ কৰিছিল
• বহিঃৰাজ্যৰ অধ্যয়নৰ বাবে শিক্ষামূলক ঋণৰ সুত ৰাজসাহায্যই ২০২৪-২৫ চনত মাত্ৰ ১৫.৩ কোটি টকাহে লাভ কৰিছিল, যিটো ২০১৯-২০ চনত ৩০ কোটি টকাৰ আধা।

¶ ¶ KVPY ফেল'শ্বিপ ^[2:4]

• কিশোৰ বৈজ্ঞানিক প্ৰত্সাহান যোজনাৰ (কেভিপিৱাই) ফেল’শ্বিপ ২০২২ চনত বাতিল কৰা হয়, যিটো আগতে বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তিৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ বাবে নিবেদিত ফেল’শ্বিপ আছিল
• প্ৰিমিয়াৰ বিজ্ঞান প্ৰতিষ্ঠান, যেনে ইণ্ডিয়ান ইনষ্টিটিউট অৱ চাইন্স (আই আই এছ চি) আৰু ইণ্ডিয়ান ইনষ্টিটিউট অৱ ছায়েন্স এডুকেচন এণ্ড ৰিচাৰ্চ (আই আই এছ ই আৰ)য়ে আগতে কে ভি পি ৱাই পৰীক্ষাৰ জৰিয়তে ছাত্ৰ-ছাত্ৰীক নামভৰ্তি কৰিছিল
• এই বাতিল কৰাটোৱে বিজ্ঞান সমাজৰ পৰা সামূহিকভাৱে হুমুনিয়াহ কাঢ়িছিল
• এই ফেল’শ্বিপটো এতিয়া কেভিপিৱাইৰ দৰেই আৰু বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তি বিভাগৰ অধীনতো INSPIRE ফেল’শ্বিপৰ ভিতৰত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে
• আনকি INSPIRE ফেল’শ্বিপতো কোনো ধৰণৰ ধনৰ প্ৰবাহ দেখা নাই।
• ইনফেক্ট, ছায়েন্স এণ্ড টেকন’লজি ইনষ্টিটিউশ্যনেল এণ্ড হিউমেন কেপাচিটি বিল্ডিং, এই আঁচনিখনত ইন্সপাইৰকো অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে, ইয়াৰ পুঁজিৰ পৰিমাণ ক্ৰমাগতভাৱে হ্ৰাস পাইছে, যিমানখিনিলৈকে ই ২০২৪-২৫ চনত পাঁচ বছৰৰ ভিতৰত সৰ্বনিম্ন পুঁজি লাভ কৰিছে
• ২০২০-২১ চনত এন ই পি ২০২০ আৰম্ভ হোৱাৰ পূৰ্বে ১১৬৯ টকাৰ তুলনাত এই আঁচনিখনে মাত্ৰ ৯০০ কোটি টকাহে লাভ কৰিছিল

¶ ¶ ইউজিচি আৰু উচ্চ শিক্ষা কৰ্তন ^[2:5]

• আনকি জে আৰ এফ আৰু এছ আৰ এফ বিতৰণ কৰা ইউ জি চিয়েও লাভ কৰিছিল ৫০ লাখ টকা। ২০২৪-২৫ চনত ২৫০০ কোটি টকা লাভ কৰাৰ বিপৰীতে ২০২৩-২৪ চনত ৫৩০০ কোটি টকাৰ ওপৰত লাভ কৰিছিল
• বিজ্ঞানৰ বাবে গৱেষণামূলক পদক্ষেপ ইমপেক্টিং ৰিচাৰ্চ ইনোভেচন এণ্ড টেকন’লজি (IMPRINT) আৰু ইয়াৰ খুলশালীয়েক ইমপেক্টফুল পলিচি ৰিচাৰ্চ ইন ছ’চিয়েল ছায়েন্স (IMPRESS) দুয়োটাৰে বাজেট লাহে লাহে সহজ হৈ পৰা দেখা গৈছে
• ২০১৯-২০ বৰ্ষত ৮০ কোটি টকা লাভ কৰা IMPRINT-এ শেহতীয়া বাজেটত মাত্ৰ ১০ কোটি টকাহে লাভ কৰিছিল
• ইফালে ২০১৯-২০ বৰ্ষত ৭৫ কোটি টকা লাভ কৰা ইম্পৰেছে একেবাৰেই কোনো ধৰণৰ ধন লাভ কৰা নাই
• কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে অনুদানক এন এ চিৰ ৰেটিঙৰ সৈতে সংযোগ কৰিছিল যিয়ে শিক্ষকসকলৰ মতে বহু প্ৰতিষ্ঠানক বাদ দিয়ে
• শিক্ষাবিদসকলে চিন্তিত যে ইয়াৰ ফলত মাচুল বৃদ্ধিৰ ফলত উচ্চ শিক্ষা দৰিদ্ৰ আৰু প্ৰান্তীয় লোকৰ বাবে অসাধ্য হৈ পৰিব পাৰে
• শীৰ্ষ প্ৰতিষ্ঠানসমূহৰ মাজত শৈক্ষিক আৰু গৱেষণামূলক সহযোগিতা প্ৰচাৰৰ বাবে আৰম্ভ কৰা স্কিম ফৰ প্ৰমোচন অৱ একাডেমিক এণ্ড ৰিচাৰ্চ কল’বেৰেশ্যনে (এছপিআৰচি) ২০২৪-২৫ চনত ১০০ কোটি টকা লাভ কৰিছিল, যিটো ২০১৯-২০ চনত লাভ কৰাতকৈ এতিয়াও ২৩% কম

¶ ¶ পিছপৰা সম্প্ৰদায়ৰ বাবে প্ৰি-মেট্ৰিক বৃত্তি ^{[3] ।}

• পৰিসৰ মাত্ৰ নৱম আৰু দশম শ্ৰেণীলৈ হ্ৰাস কৰা হৈছে
• পূৰ্বৰ বৃত্তিত অনুসূচিত জাতি, অনুসূচিত জাতি, অবিচি আৰু সংখ্যালঘু সম্প্ৰদায়ৰ ১ৰ পৰা অষ্টম শ্ৰেণীৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীকো সামৰি লোৱা হৈছিল

¶ ¶ উপসংহাৰ

• প্ৰপছপাৰ কৰিবলৈ এটা জাতিয়ে নিজৰ জিডিপিৰ অধিক শতাংশ শিক্ষা খণ্ডত ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে
• ভাৰতে নিজৰ জিডিপিৰ ৩.৫%তকৈও কম শিক্ষাৰ বাবে ব্যয় কৰে। ভাৰতৰ শিক্ষা বাজেট জিডিপিৰ ৬ শতাংশ হোৱাটো আকাংক্ষা কৰা ৰাষ্ট্ৰীয় শিক্ষা নীতি ২০২০ত উল্লেখ কৰা লক্ষ্যৰ পৰা ই যথেষ্ট তললৈ নামিছে ^[১:১]।

@নাকিলেণ্ডেশ্বৰী

তথ্যসূত্ৰ :

---

1. https://www.indiatimes.com/news/education/budget-2024- ইয়াত-ইণ্ডিয়াই-শিক্ষাৰ ওপৰত-কিমান-খৰচ কৰে-কেনেকৈ-ই-গ্ল'বেল-তুলনা -626429.html ↩︎ ↩︎

2. https://news.careers360.com/বৃত্তি-গৱেষণা-ফেল'শ্বিপ-বাজেট-কৰ্তন-১৫০০-কোটি-nep-২০২০-পোষ্ট-মেট্ৰিক-nsp-ugc-phd-কলেজ-sc-st-obc-সংখ্যালঘু-pmrf- manf-jrf-ugc . ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎

3. https://news.careers360.com/প্ৰি-মেট্ৰিক- পিএমএছ-বৃত্তি-কেৰালা-চাপ-কেন্দ্ৰ-পুনৰ-শ্ৰেণী-১-৮-sc-st-সংখ্যালঘু-পিনাৰায়ী- বিজয়ন ↩︎