દેશભક્તિ અભ્યાસક્રમ: વિદ્યાર્થીઓમાં ભારત-પ્રથમ માનસિકતા
છેલ્લું અપડેટ: 14 સપ્ટેમ્બર 2024
28 સપ્ટેમ્બર 2021ના રોજ એટલે કે શહીદ ભગત સિંહની જન્મજયંતિના રોજ લોન્ચ કરવામાં આવ્યું [1]
દેશભક્તિ અભ્યાસક્રમ કે જેનો હેતુ વિદ્યાર્થીઓમાં ' ભારત-પ્રથમ ' માનસિકતા કેળવવાનો છે, તેને 36,000 શિક્ષકો સોંપવામાં આવ્યા છે.
-- નર્સરીથી ધોરણ 12 સુધીના દરેક માટે 40 મિનિટનો વર્ગ
-- વિદ્યાર્થીઓ માટે કોઈ પરીક્ષા નથી અને પાઠ્યપુસ્તકો નથી
-- સૂચનાની પદ્ધતિ પ્રવૃત્તિઓ દ્વારા છે
“તે માત્ર દેશભક્તિ વિશે વાત કરશે નહીં, પરંતુ તેના માટે જુસ્સો કેળવશે. તે નૈતિક મૂલ્યોનો પ્રચાર કરશે નહીં. અમે વિદ્યાર્થીઓ પાસેથી ઐતિહાસિક તથ્યોને યાદ રાખવાની અપેક્ષા રાખીશું નહીં, પરંતુ તેઓ તેમની દેશભક્તિ વિશે પૂર્વદર્શન કરે તેવી અપેક્ષા રાખીશું ” - મનીષ સિસોદિયા [1:1]
¶ ઉદ્દેશ્ય [2]
- આપણા રાષ્ટ્ર માટે ગર્વ અનુભવો : બાળકોને દેશના ગૌરવ વિશે શીખવવામાં આવે છે
- રાષ્ટ્ર પ્રત્યેની જવાબદારી : દરેક બાળકને દેશ પ્રત્યેની તેમની જવાબદારી અને ફરજથી વાકેફ કરવામાં આવે છે
- રાષ્ટ્ર પ્રત્યે અમારું યોગદાન : બાળકોમાં રાષ્ટ્ર માટે યોગદાન અને બલિદાન આપવા માટે તૈયાર રહેવાની પ્રતિબદ્ધતા જગાડો
- સહાનુભૂતિ, સહિષ્ણુતા અને ભાઈચારો : ભારતના બંધારણમાં સમાવિષ્ટ સહાનુભૂતિ, સહિષ્ણુતા અને ભાઈચારાની ભાવના અને વિદ્યાર્થીઓમાં સામૂહિક સંબંધની ભાવના કેળવવાનો પણ પ્રયાસ કરે છે.
¶ શીખવવાની પદ્ધતિ [1:2]
વિદ્યાર્થીઓ માટે કોઈ પરીક્ષા નથી અને પાઠ્યપુસ્તકો નથી, વર્ગોની સુવિધા માટે શિક્ષકો માટે માત્ર મેન્યુઅલ
સૂચનાની પદ્ધતિ પ્રવૃત્તિઓ, ચર્ચાઓ અને પ્રતિબિંબ આધારિત પૂછપરછ દ્વારા છે
- વિવેચનાત્મક વિચારસરણી, પરિપ્રેક્ષ્ય નિર્માણ અને સ્વ-પ્રતિબિંબ ક્ષમતાઓને પણ પ્રોત્સાહન આપો
- પ્રથમ વર્ષમાં (અભ્યાસક્રમના) 100 દેશભક્તોની વાર્તાઓનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે
- આગામી વર્ષથી, દર વર્ષે વધુ 100નો સમાવેશ કરવામાં આવશે
નર્સરીથી ધોરણ 12 સુધી, એક બાળક ઓછામાં ઓછી 700-800 વાર્તાઓ અને 500-600 દેશભક્તિના ગીતો અને કવિતાઓનું સાક્ષી બની શકશે.
કેટલાક પ્રકરણો છે:
- 'મારું ભારત ગૌરવશાળી છે પણ વિકસિત કેમ નથી'
- 'દેશભક્તિ: મારો દેશ મારું ગૌરવ'
- 'દેશભક્ત કોણ છે'
- 'મારા સપનાનું ભારત'
¶ ¶ અભ્યાસક્રમ [3]
- દેશભક્તિ ધ્યાન : દરેક વર્ગ ધ્યાનની 5 મિનિટ શરૂ થશે જ્યાં વિદ્યાર્થીઓ દરરોજ પાંચ નવા દેશભક્તો વિશે વાત કરશે
- દેશભક્તિ ડાયરી : વિભાગો જ્યાં વિદ્યાર્થીઓ ડાયરી રાખે છે જ્યાં તેઓ તેમના વિચારો, લાગણીઓ, શિક્ષણ, અનુભવો વગેરેની નોંધ કરી શકે છે.
- વર્ગખંડમાં ચર્ચાઓ અને પ્રવૃતિઓ : આ સમગ્ર અભ્યાસક્રમની મુખ્ય પ્રવૃત્તિ છે, જેનો હેતુ વર્ગમાં બાળકોની અભિવ્યક્તિને વેગ આપવા અને સામગ્રી સાથે જોડાણ કરવાનો છે.
- વાતચીતને વર્ગખંડની બહાર લઈ જવી : હોમવર્ક દ્વારા, બાળકોએ તેમની આસપાસના લોકોના મંતવ્યો અને અભિપ્રાયો મેળવવાના છે.
- ધ્વજ દિવસ : દરેક પ્રકરણમાં બનેલી સમજણ અનુસાર, વિદ્યાર્થીઓ એવી ક્રિયાઓ/વર્તણૂકો વિશે લખશે જે તેઓ વિચારે છે કે તેઓ તેમના ધ્વજને ખુશ કે દુઃખી કરશે.
- SCERT અભ્યાસક્રમ વિશે વેબસાઇટ પર વિગતો
¶ ¶ સામગ્રીનું પ્રકાશન
- SCERT વેબસાઇટ પર અહીં પ્રકાશિત તમામ સામગ્રી
સંદર્ભો