દિલ્હી સરકાર દ્વારા ઓડ ઈવન સ્કીમ

છેલ્લું અપડેટ: 04 ઑક્ટો 2023

ગ્રેટ દિલ્હી સ્મોગ 2016માં દિલ્હીમાં 6 દિવસનો AQI 500 થી વધુ જોવા મળ્યો હતો. ^[1]

એકી-નંબરવાળી રજીસ્ટ્રેશન પ્લેટવાળી ખાનગી કાર માત્ર બેકી દિવસોમાં જ ઓપરેટ થાય છે અને સવારના 8 વાગ્યાથી સાંજના 8 વાગ્યાની વચ્ચે સમ દિવસોમાં જ નંબરવાળી હોય છે.

ઓડ-ઇવન સ્કીમ જાન્યુઆરી 2016 માં આસપાસના પ્રદેશોની તુલનામાં 18% ઓછું દિવસ-સમયનું પ્રદૂષણ જોવા મળ્યું હતું ^[2]

¶ ¶ સમયરેખા

જાન્યુઆરી 1-15, 2016: ઓડ-ઇવન યોજનાનો પ્રથમ અમલ 1 જાન્યુઆરીથી 15 જાન્યુઆરી, 2016 દરમિયાન થયો હતો.

એપ્રિલ 15-30, 2016: 15 એપ્રિલથી 30 એપ્રિલ, 2016 દરમિયાન ઓડ-ઈવન યોજનાનો બીજો રાઉન્ડ અમલમાં મૂકવામાં આવ્યો હતો.

નવેમ્બર 13-17, 2017: ગંભીર ધુમ્મસની સ્થિતિના જવાબમાં 13 નવેમ્બરથી 17 નવેમ્બર, 2017 દરમિયાન ઓડ-ઈવન સ્કીમનું ટૂંકું સંસ્કરણ લાગુ કરવામાં આવ્યું હતું.

માર્ચ 4-15, 2019: 4 માર્ચથી 15 માર્ચ, 2019 સુધી ઓડ-ઈવન યોજના ફરીથી લાગુ કરવામાં આવી

¶ ¶ અમલીકરણ અને મુક્તિ

આ અજમાયશ સમયગાળામાં, કોમ્પ્રેસ્ડ નેચરલ ગેસ પર ચાલતા તમામ વાહનોને આ યોજનામાંથી મુક્તિ આપવામાં આવી હતી.
આ ઉપરાંત, એમ્બ્યુલન્સ, પોલીસ, સૈન્ય અને અન્ય ઇમરજન્સી વાહનોની સાથે મહિલાઓ દ્વારા ચલાવવામાં આવતી કાર અને પસંદ કરેલા ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ અધિકારીઓને મુક્તિ આપવામાં આવી હતી.
દિલ્હીમાં એકી સમાન નિયમના પ્રથમ તબક્કામાં 10,058 વાહનોને દંડ ફટકારવામાં આવ્યો હતો અને બીજા તબક્કામાં 8,988 વાહનોને દંડ ફટકારવામાં આવ્યો હતો.

¶ ગ્રેટ દિલ્હી સ્મોગ 2016

નવેમ્બર 1-7, 2016 દરમિયાન, દિલ્હીના રહેવાસીઓ ગંભીર વાયુ પ્રદૂષણ એપિસોડ (SAPE) અથવા 'ગ્રેટ દિલ્હી સ્મોગ' ^[1:1] તરીકે ઓળખાતા કેસમાં ફસાયા હતા.
છ દિવસના ભારે ધુમ્મસ અને હાનિકારક કણોની સાંદ્રતાના કારણે શાળાઓ બંધ કરવામાં આવી હતી જેથી તે મોટાભાગના હવાની ગુણવત્તાના સાધનો દ્વારા માપી શકાય તેમ નથી ^[3]

-- હવા ગુણવત્તા સૂચકાંક (AQI) 500 ને વટાવી ગયો ^[1:2]
-- શહેરના ભાગોમાં PM2.5 પ્રદૂષકોનું સ્તર ઓછામાં ઓછું 999 સુધી પહોંચી ગયું હતું, જે સૌથી વધુ હાનિકારક છે કારણ કે તે ફેફસામાં ઊંડે સુધી પહોંચી શકે છે અને લોહી-મગજના અવરોધને તોડી શકે છે. વાંચન 60 ની સલામત મર્યાદા કરતાં 16 ગણું વધુ હતું ^[3:1]

¶ ¶ પરિણામો

દિવસના સમયે પ્રદૂષણમાં 18% સુધીનો ઘટાડો નોંધવામાં આવ્યો હતો અને જાન્યુઆરી 2016 માં આસપાસના પ્રદેશોની સરખામણીમાં એકંદરે 11% ઘટાડો નોંધાયો હતો ^[2:1]
ઉબેર દિલ્હીનો રીઅલ-ટાઇમ ટ્રાફિક જાહેર થયો, સરેરાશ ઝડપ આંકડાકીય રીતે નોંધપાત્ર 5.4% વધી
ભીડ પોતે જ પ્રદૂષણ ઘટાડે છે કારણ કે તમામ વાહનો (માત્ર કાર જ નહીં) રસ્તા પર સુસ્ત અને ધીમી ગતિએ ચાલતા ટ્રાફિકમાં ઓછો સમય પસાર કરે છે.
જાન્યુઆરી 1, 2016ના અહેવાલ મુજબ, એકંદરે, પડોશી વિસ્તારોની સરખામણીમાં દિલ્હીમાં 10-13 ટકા વધુ સાપેક્ષ ઘટાડો થયો હતો.

દિલ્હી

¶ ¶ પડકારો

ડેટા અર્થઘટન:

હવાની ગુણવત્તાને પ્રભાવિત કરતા અન્ય પરિબળોની તુલનામાં નીતિની ભૂમિકા પર કેન્દ્રિત મતભેદો ^[4]
શ્રી કેજરીવાલે કહ્યું હતું કે ઓડ-ઇવન લાંબા ગાળાનો ઉપાય ન હોઈ શકે અને જાહેર પરિવહન વ્યવસ્થાને મજબૂત કરવાની જરૂર છે ^[5]

મુક્તિ અને VIP સારવાર:

મુક્તિ અને છૂટછાટોના પરિણામે દિલ્હીમાં નોંધાયેલા 8.4 મિલિયન ખાનગી વાહનો (28 લાખ કાર અને 55 લાખ મોટરસાયકલ અને સ્કૂટર)માંથી 5.3 મિલિયન (63%) OE યોજનાથી પ્રભાવિત થયા હતા ^[6]
સરકારી અધિકારીઓ, એકલી ડ્રાઇવિંગ કરતી મહિલાઓ અને ઓડ-ઇવન નિયમમાંથી મુક્તિ આપવામાં આવેલ ટુ-વ્હીલર જેવા અમુક જૂથો સાથે માનવામાં આવતી પ્રેફરન્શિયલ ટ્રીટમેન્ટને કારણે ટીકા ઉભરી આવી હતી.
આનાથી નિષ્પક્ષતા અને VIP કલ્ચર અંગે ચિંતા વધી. સેન્ટર ફોર સાયન્સ એન્ડ એન્વાયર્નમેન્ટના જણાવ્યા અનુસાર, જેણે ઓડ-ઇવન પ્લાનને સમર્થન આપ્યું છે, દ્વિચક્રી વાહનો વાહનોના રજકણના 31% પ્રદૂષણ માટે જવાબદાર છે ^[7]

અપૂરતું જાહેર પરિવહન: ^[8] ^[9]

નીતિએ દિલ્હીની જાહેર પરિવહન પ્રણાલીની મર્યાદિત ક્ષમતા અને કાર્યક્ષમતાને પ્રકાશિત કરી હતી
ટીકાકારોએ દલીલ કરી હતી કે અપૂરતા વિકલ્પો વૈકલ્પિક પરિવહનને પ્રોત્સાહન આપવામાં યોજનાની અસરકારકતાને અવરોધે છે.