પુનર્જીવિત નહેર સિંચાઈ, સરકારના નાણાંની બચત અને ખેડૂતો ખુશ

છેલ્લું અપડેટ: 4 ઑક્ટો 2024

આઝાદી પછી પહેલી વખત નહેરનું પાણી પહોંચી રહ્યું છે

-- 94 ગામોને પ્રથમ વખત નહેરનું પાણી મળ્યું [1]
-- 49 ગામોને 35-40 વર્ષના ગાળા પછી પાણી મળ્યું [1:1]
-- 4 દાયકામાં 1લી વખત 20 નહેરોમાંથી પાણી વહી ગયું છે, 916 સગીરો અને પાણીના કોર્સને પુનર્જીવિત કર્યા છે [2]

લક્ષ્યાંક (તબક્કો 2) હાંસલ [3]

અસર : નહેરના પાણીનો સિંચાઈનો વપરાશ 21% (માર્ચ 2022) થી વધીને 84% (ઓગસ્ટ 2024) પર પહોંચ્યો એટલે કે માત્ર 2.5 વર્ષમાં 4x જમ્પ [4]
=> આનાથી કુલ 14 લાખમાંથી લાખો ટ્યુબવેલ બંધ થઈ જશે [3:1]
=> એટલે કે આ લાખો ટ્યુબવેલ માટે ભૂગર્ભ જળની બચત અને વીજળી સબસિડીની બચત

એટલે કે ~5000+ કરોડની સબસિડી દર વર્ષે બચાવવાની અપેક્ષા*

માર્ચ 2022 સ્થિતિ (જ્યારે AAPએ સરકાર બનાવી)

-- પંજાબ તેની નહેરના પાણીનો માત્ર 33%-34% ઉપયોગ કરતું હતું [3:2]
-- પંજાબમાં માત્ર 21 ટકા સિંચાઈ નહેરના પાણીથી થતી હતી [5]
-- કુલ 14 લાખ ટ્યુબ-વેલ ભૂગર્ભજળનું પમ્પિંગ કરે છે [3:3]
-- માઝા પ્રદેશમાં લગભગ 30 વર્ષથી બંધ પડેલી સિંચાઈ વ્યવસ્થા [5:1]
-- સમગ્ર પંજાબમાં બિનઉપયોગને કારણે કુલ 15741 ચેનલો ખેડવામાં આવી હતી [5:2]

ખેડૂતોનો પ્રતિસાદ : 4 દાયકા પછી કેનાલનું પાણી ખેતરોમાં પહોંચતું હોવાથી દેખીતી રીતે ખુશ ખેડૂતો [6] [7]
-- નહેરનું પાણી ટ્યુબવેલ કરતાં પાક માટે સારું
-- ખુશ ખેડૂતોના વાયરલ વીડિયો પર AajTak રિપોર્ટ
https://www.youtube.com/watch?v=k0qqQNmaKSU

*કુલ ફાર્મ વીજળી સબસિડીના 28% એટલે કે ₹9000+ કરોડ [8]

જળ સંસાધનો માટે નવો કાયદો [9]

  • 150 વર્ષ જૂના અધિનિયમને બદલવા માટે 29 નવેમ્બર 2023ના રોજ પંજાબ વિધાનસભામાં નવું બિલ 'પંજાબ કેનાલ્સ એન્ડ ડ્રેનેજ બિલ-2023' પસાર થયું
  • આ પ્રક્રિયાને સરળ બનાવશે, મુકદ્દમા ઘટાડશે, જાહેર ભાગીદારીમાં સુધારો કરશે અને પ્રોજેક્ટના ઝડપી અમલીકરણને સક્ષમ કરશે.

અમલીકરણ

1. નવી નહેરો/પેટા નહેરોનું બાંધકામ

દક્ષિણ માલવાના 3 જિલ્લાઓ માટે નવી નહેર [10]

સંગરુર LS [11] માં 4 વિધાનસભા મતવિસ્તારો માટે નવી પેટા નહેરો

  • નહેરનું પાણી ન ધરાવતા 70 ગામોના ખેડૂતો માટે મોટી રાહત
  • અસરગ્રસ્ત ગામો માલેરકોટલા, અમરગઢ, ધુરી અને મહેલ કલાન સહિત 4 વિધાનસભા ક્ષેત્રોમાં આવે છે.
  • રોહિડા, કંગનવાલ અને કોટલા નામની આ નવી કેનાલોની ટેન્ડરિંગ પ્રક્રિયા પૂર્ણ થઈ ગઈ છે

2. કાંડી કેનાલ પ્રોજેક્ટ [9:1]

-- 16 વર્ષથી પેન્ડિંગ હતું, 90% સુધી પુનઃસ્થાપિત કરવામાં આવ્યું છે
-- પહેલી વખત કેનાલ 90% થી વધુ ક્ષમતા પર ચલાવવામાં આવી હતી

3. ટ્રીટેડ વોટર સિંચાઈ યોજનાઓ

લક્ષ્‍યાંકઃ મે 2024 સુધીમાં 50,000 એકર ખેતીની જમીનને 600 MLD ટ્રીટેડ પાણીથી સિંચાઈ કરવામાં આવશે

ફેબ્રુઆરી 2023 : હાલમાં રાજ્ય 60 ટ્રીટેડ વોટર ઈરીગેશન પ્રોજેક્ટ્સ અને એસટીપીમાંથી સિંચાઈ માટે 340 એમએલડીનો ઉપયોગ કરી રહ્યું છે [12]

પંજાબે કૃષિમાં શુદ્ધ પાણીના ઉપયોગ માટે પ્રતિષ્ઠિત રાષ્ટ્રીય જળ મિશન પુરસ્કાર જીત્યો [12:1]

  • ડિસેમ્બર 2023 : મોગામાં 2500 એકર જમીન અને ~25 કિમીની ભૂગર્ભ પાઈપલાઈન માટે પંજાબની સૌથી મોટી ટ્રીટેડ વોટર સિંચાઈ યોજનાનો શિલાન્યાસ [13]
  • 25,000+ એકર ખેતીની જમીનને લાભ આપવા માટે ટ્રીટેડ વોટર સિંચાઈ માટે 58 વધુ પ્રોજેક્ટ્સ પ્રગતિમાં છે [13:1]
  • ડીપીઆર પહેલેથી જ તૈયાર હોવાથી સિંચાઈ યોજનાઓ માટે 87 વધુ STPનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે , જે આગામી મહિનાઓમાં શરૂ કરવામાં આવશે [12:2]

4. ત્યજી દેવાયેલી નહેરોનું પુનઃસ્થાપન અને હાલની નહેરોનું અપગ્રેડેશન

કેનાલોમાંથી 400 કિલોમીટરની નહેરો પુનઃસ્થાપિત કરવામાં આવી હતી જે છેલ્લા ઘણા વર્ષોથી છોડી દેવામાં આવી હતી અને વધુ પ્રગતિમાં છે [14]

1000 કિલોમીટરની નહેર પહેલી વખત કોંક્રીટથી બાંધવામાં આવી હતી [14:1]

  • 40 થી વધુ નહેરો બિન-બારમાસીમાંથી બારમાસીમાં ફેરવાઈ છે
  • કેનાલ માઇનર્સની કોંક્રીટ લાઇનિંગ ઓછી ક્ષમતા સાથે અને કપ આકારની બનાવવામાં આવી રહી છે [15]

ખન્ના ડિસ્ટ્રીબ્યુટરીનું કોંક્રિટ અસ્તર [16]

  • ક્ષમતા 175 ક્યુસેકથી વધારીને 251.34 ક્યુસેક કરશે
  • આ સમગ્ર સિસ્ટમ રૂ. 83.65 કરોડના ખર્ચે ~97.48 કિમીની લંબાઇમાં કોંક્રીટથી લાઇન કરવામાં આવશે.
  • જેથી પાણીનો બગાડ ન થાય અને સંપૂર્ણ પાણી પહોંચી શકે

લોંગોવાલ કેનાલનો રિલાઈનિંગ પ્રોજેક્ટ [11:1]

  • વિભાગ લોંગોવાલ કેનાલના રૂ. 32.68 કરોડના રિલાઇનિંગ પ્રોજેક્ટ પર કામ કરી રહ્યું છે

5. કેનાલ કોર્સ રિસ્ટોરેશન ચાલુ છે [5:3]

15914 ચેનલો, જેની લંબાઈ 4200 કિમી છે, પુનઃસ્થાપિત કરવામાં આવી છે [1:2]
-- આ છેલ્લા 30 વર્ષથી વધુ સમયથી નિષ્ક્રિય પડ્યા હતા [14:2]

માત્ર 500 સિંચાઈ ચેનલોના પુનઃસ્થાપન સાથે, 1000 એકર જમીન સિંચાઈ યોગ્ય બની ગઈ છે [15:1]

  • તમામ બિન-સરકારી પાણીના અભ્યાસક્રમોને સૂચિત કરવામાં આવ્યા છે અને સરકારને બનાવવામાં આવ્યા છે જેથી કરીને તમામ શેરધારકોને નહેરનું પાણી પૂરું પાડવામાં આવે [17]
  • 40 થી વધુ નહેરોને બિન-બારમાસીમાંથી બારમાસી(કાયમી)માં રૂપાંતરિત કરવામાં આવી છે [17:1]
    - હવે પ્રથમ વખત આ કેનાલોમાં આખું વર્ષ પાણી ઉપલબ્ધ રહેશે

પાણીના પ્રવાહને પુનઃસ્થાપિત કરવા માટે સિસ્ટમમાં સુધારાઓ [૧૮]

  • કોમ્યુનિટી વોટર કોર્સને બદલે વોટર કોર્સને સરકારી દરજ્જો આપવામાં આવ્યો હતો
  • 25 વર્ષ પછી જ પાણીના કોર્સ રિપેર કરવાની શરત નાબૂદ કરી
  • નદીઓ/નાળાઓ/નાળાઓ/માઇનર્સને પ્રથમ વખત સૂચના આપવામાં આવી રહી છે, જે સરકારને તેની ઓળખ કરવામાં અને અતિક્રમણ દૂર કરવામાં સક્ષમ બનાવશે [9:2]
  • વોટર કોર્સના સમારકામ માટે ખેડૂતો પર વસૂલવામાં આવતા 10% હિસ્સાને માફ કરવામાં આવ્યો હતો [9:3]

પરિણામો

વર્ષ કુલ જળ અભ્યાસક્રમો બંધ
માર્ચ 2022 47000 છે 15741 (20 થી 30 વર્ષ સુધી ત્યજી દેવાયેલ)
ફેબ્રુઆરી 2024 47000 છે 1641 (14100 પુનઃસ્થાપિત) [14:3]
ઑગસ્ટ 2024 47000 છે ? (15,914 પુનઃસ્થાપિત) [2:1]

નહેરના પાણીનો વિવાદ અત્યાર સુધીના સૌથી નીચા સ્તરે છે

  • વિભાગ દ્વારા 5016 કેસોનું નિરાકરણ કરવામાં આવ્યું હતું
  • માત્ર 1563 કેસ પેન્ડિંગ છે

6. હરિયાણામાંથી પંજાબનો હિસ્સો પુનઃસ્થાપિત કર્યો

BBMB દ્વારા હરિયાણા રાજ્યને જિલ્લાના સરદુલગઢ વિસ્તાર માટે 400 ક્યુસેક પંજાબ નહેરનું પાણી છોડવાની ખાતરી કરવા સૂચના આપવામાં આવી છે. માણસા

7. સિંચાઈ માટે નવી ભૂગર્ભ પાઈપલાઈન સિસ્ટમ [2:2]

2,400 કિ.મી.ની ભૂગર્ભ પાઈપલાઈન નાખવામાં આવી, જેનાથી રાજ્યમાં ~75000 એકર જમીનને ફાયદો થઈ રહ્યો છે.

રૂ. 277.57 કરોડ [2:3]

  • પ્રોજેક્ટ માટે 100% સબસિડી [19]
  • દરેક મતવિસ્તારમાં અગ્રતાના આધારે અમલીકરણ [20]

8. નવીન યોજનાઓ જેમ કે લિફ્ટ સિંચાઈ, નાના ચેક-ડેમ, સિંચાઈ માટે તળાવના પાણીનો ઉપયોગ [20:1]

લિફ્ટ સિંચાઈ [21]

અર્ધ-ડુંગરાળ વિસ્તારોમાં નહેર સિંચાઈ

  • બે નવી લિફ્ટ સિંચાઈ યોજનાઓ (1,536 એકર) અમલમાં મૂકવામાં આવી છે
  • 12 નવી લિફ્ટ સ્કીમ્સ (16,500 એકર) બનાવવાનું કામ પહેલેથી જ શરૂ કરવામાં આવ્યું છે
  • તળાવના પાણીનો સિંચાઈ માટે ઉપયોગ કરવા માટે 125 ગામોમાં સોલાર-લિફ્ટ ઇરિગેશન પ્રોજેક્ટ્સ શરૂ કરવામાં આવ્યા છે, જેનાથી ભૂગર્ભજળ પરની નિર્ભરતા ઘટી છે [2:4]

ચેક ડેમ

  • ભૂગર્ભજળના ઘટાડાને નિયંત્રિત કરવા પંજાબ નદીઓ પર 160 ચેકડેમ [22] [2:5]
  • પંજાબના કાંડી વિસ્તાર માટે ખાસ કરીને 300 ચેકડેમ પ્રોજેક્ટ [18:1]

9. સૂક્ષ્મ સિંચાઈ (ટપક અને છંટકાવ) પ્રણાલીઓને સબસિડી આપવામાં આવી રહી છે [2:6]

~15,000 એકર જમીનને ટપક અને છંટકાવ સિંચાઈ સિસ્ટમ હેઠળ લાવવામાં આવી છે.

  • પંજાબ સરકાર આવી આધુનિક પ્રણાલીઓને પ્રોત્સાહિત કરી રહી છે

10. નહેરના પૂરથી બચવા ભાગી છૂટે છે

  • કેનાલોના ભંગ વખતે ખેડૂતોને બચાવવા માટે 100 થી વધુ એસ્કેપ બનાવવામાં આવી રહ્યા છે

દેખીતી રીતે ખુશ ખેડૂતો [7:1]

- 40 વર્ષ પછી, નહેરનું પાણી સંગરુર જિલ્લામાં સૌથી લાંબી ચેનલના પૂંછડીના છેડે પહોંચે છે
-- ખેડૂતો મીઠાઈ ખાઈને ઉજવણી કરે છે, જુઓ વીડિયો [7:2]
-- નહેરનું પાણી પાક માટે પણ વધુ સારું છે, ખાસ કરીને જ્યાં ભૂગર્ભ જળ ખારું અથવા નબળી ગુણવત્તાનું હોય

આજ તક સમાચાર અહેવાલ

દાયકાઓ પછી નહેરનું પાણી ખેતરોમાં પહોંચતું હોવાના વાઇરલ વિડિયો અને CM ભગવંત માનનો આભાર માનતા ખેડુતોનું સ્વપ્ન સાકાર થયું

https://www.youtube.com/watch?v=k0qqQNmaKSU

સંદર્ભો

  1. https://www.babushahi.com/full-news.php?id=192201 ↩︎ ↩︎ ↩︎

  2. https://www.babushahi.com/full-news.php?id=189057 ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎

  3. https://www.babushahi.com/full-news.php?id=166744 ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎

  4. https://timesofindia.indiatimes.com/city/chandigarh/water-for-irrigation-quadrupled-in-2-5-yrs/articleshow/113612896.cms ↩︎

  5. https://www.babushahi.com/full-news.php?id=167290 ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎

  6. https://www.tribuneindia.com/news/punjab/after-four-decades-irrigation-water-reaches-janasar-village-in-fazilka-586155 ↩︎

  7. https://punjab.news18.com/news/sangrur/water-reach-at-the-tails-of-canal-with-the-initiative-of-mann-government-hdb-local18-435486.html ↩︎ ↩︎ ↩︎

  8. https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/power/punjab-paid-back-entire-rs-20200-cr-electricity-subsidy-for-fy-22-23-bhagwant-mann/99329319 ↩︎

  9. https://yespunjab.com/punjab-canals-drainage-bill-2023-to-ensure-uninterrupted-canal-water-supply-for-farmers-jauramajra/ ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎

  10. https://www.tribuneindia.com/news/punjab/mann-govt-likely-to-announce-new-canal-for-malwa-in-budget-595228 ↩︎

  11. https://www.tribuneindia.com/news/punjab/tendering-process-for-three-canals-completed-in-4-assembly-segments-551029 ↩︎ ↩︎

  12. https://www.babushahi.com/full-news.php?id=179457 ↩︎ ↩︎ ↩︎

  13. https://www.babushahi.com/full-news.php?id=175948 ↩︎ ↩︎

  14. https://www.tribuneindia.com/news/punjab/restoration-of-79-abandoned-canals-on-majority-of-these-encroached-upon-543123 ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎

  15. https://www.tribuneindia.com/news/amritsar/irrigation-dept-strives-to-increase-area-under-canal-system-over-100-channels-restored-504951 ↩︎ ↩︎

  16. https://www.babushahi.com/view-news.php?id=170871 ↩︎

  17. https://www.tribuneindia.com/news/punjab/fazilkas-century-old-eastern-canal-system-turns-perennial-556238 ↩︎ ↩︎

  18. https://www.tribuneindia.com/news/punjab/dream-come-true-farmers-of-punjab-get-canal-water-after-decades-water-resources-minister-522449 ↩︎ ↩︎

  19. https://www.tribuneindia.com/news/punjab/subsidy-being-provided-for-irrigation-dr-inderbir-singh-nijjar-487412 ↩︎

  20. https://www.babushahi.com/full-news.php?id=157819 ↩︎ ↩︎

  21. https://www.tribuneindia.com/news/punjab/rs-100-crore-lift-irrigation-scheme-for-changar-area-459976 ↩︎

  22. https://www.tribuneindia.com/news/punjab/140-check-dams-on-rivulets-to-control-groundwater-depletion-481326 ↩︎