છેલ્લે અપડેટ કર્યું: 18મી માર્ચ 2024

ભારતીય રેલ્વે , વંદે ભારતને અપગ્રેડેશનના નવા ચહેરા તરીકે રજૂ કરવા સાથે, સામાન્ય માણસ માટે ઘણા ચિંતાજનક વલણો છે

-- નોન-એસી કોચનો હિસ્સો 75% સુધી ઘટ્યો : 95.3% ભારતીયો દ્વારા ઉપયોગ
-- 2016-17 થી આવક જાળવવામાં નિષ્ફળતા
-- CAG: ટ્રૅક રિન્યૂઅલ માટે જરૂરી ભંડોળમાંથી માત્ર 0.7% જ વપરાયું
-- માત્ર 2% ટ્રેકમાં અથડામણ વિરોધી સિસ્ટમ હોય છે
-- 2016-17 થી આવક જાળવવામાં નિષ્ફળતા
--સરેરાશ, ટ્રેનો ધીમી ચાલે છે, ઓછા સમયના પાબંદ છે
- ભારતીય રેલ્વેમાં સ્ટાફની તીવ્ર અછત

¶ ¶ 1. સ્લીપર/નોન-એસીમાં કાપો જે અરાજકતા અને ભીડ તરફ દોરી જાય છે

એપ્રિલ-ઓક્ટો 2023 : 390.2 કરોડ રેલ્વે મુસાફરોમાંથી બહુમતી (95.3%) એ નોન-એસી વર્ગો પસંદ કર્યા ^[1]

આરટીઆઈ જવાબો અને અન્ય સમાચાર અહેવાલો નોન-એસી કોચનો હિસ્સો ઘટાડવાની પુષ્ટિ કરે છે ^{[2] [3]} , જોકે રેલ્વે મંત્રીએ દાવાને રદિયો આપ્યો હતો ^[4]

આ ફેરફાર કથિત રીતે વધુ આવક પેદા કરવાની એક યુક્તિ છે ^[3:1]

¶ ¶ 1a. દક્ષિણ-પૂર્વ રેલ્વે: સ્લીપર વિ એસી કોચનો % ^[2:1]

¶ ¶ 1 બી. મહારાષ્ટ્ર - ઓછા નોન-એસી કોચ

20 જૂન 2023

નાગપુર-મુંબઈ દુરંતો ટ્રેન માત્ર 2 સ્લીપર (અગાઉના 8) સાથે ચાલે છે અને અન્ય 6 સ્લીપરને મોંઘા એસી-3 ક્લાસમાં રૂપાંતરિત કરવામાં આવ્યા છે ^[3:2]

• તેવી જ રીતે અમરાવતી-મુંબઈ એક્સપ્રેસમાં પણ માત્ર 2 સ્લીપર ક્લાસ કોચ હશે ^[3:3]
• નાગપુરથી મુંબઈની સ્લીપર ક્લાસની ટિકિટની કિંમત લગભગ ₹600 છે જ્યારે AC-III ટિકિટની કિંમત ₹1,800 છે.

¶ ¶ 2. 2016-17 થી આવક જાળવવામાં નિષ્ફળતા ^[5]

ઓપરેટિંગ રેશિયો 107.39% ની નીચે એટલે કે માત્ર કામગીરી માટે 100 રૂપિયા કમાવવા માટે રેલવેએ 107 રૂપિયા કરતાં વધુ ખર્ચ કર્યો

¶ ¶ 3. ટ્રેકની નબળી જાળવણી ^[5:1]

CAGના રિપોર્ટમાં કહેવાયું છે કે ટ્રેક રિન્યુઅલ માટે માત્ર 0.7% ફંડ એટલે કે માત્ર રૂ. 671.92 કરોડનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો.

2017-'18 અને 2020-'21 ની વચ્ચે થયેલી 1,129 ટ્રેન પાટા પરથી ઉતરી ગયેલી ટ્રેનમાંથી 25+% ટ્રેક નવીકરણ સાથે જોડાયેલી હતી

• 2020-21 ના અંત સુધીમાં, ટ્રેકના નવીકરણ માટે રૂ. 58,459 કરોડનો ઉપયોગ થવાનો હતો.
• 2015ના શ્વેત પત્રમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે વાર્ષિક 4,500 કિમીના ટ્રેકનું નવીકરણ થવું જોઈએ. ત્યારથી, ઓછામાં ઓછા 2021-'22 સુધી એક વર્ષમાં આવું બન્યું નથી

¶ ¶ 4. અથડામણ વિરોધી પ્રણાલીઓ લાગુ કરવામાં આવી નથી

અંદાજે માત્ર 2% એટલે કે માત્ર 1500km. નવેમ્બર 2023 સુધીમાં 68,000 કિમી રેલ નેટવર્કમાં અથડામણ વિરોધી ઉપકરણો સ્થાપિત થયા છે ^[6]

• અથડામણ વિરોધી પ્રણાલી 'કવચ'નો વ્યાપકપણે પ્રચાર કરવામાં આવ્યો હતો
• એપ્રિલ-ઓક્ટો 2023 : 637 કિમીના લક્ષ્‍યાંક સામે શૂન્ય કવચ લાઇન શરૂ કરાઈ ^[7]

¶ ¶ 5. સલામતી ભંડોળનો દુરુપયોગ ^[8]

4-વર્ષના સમયગાળામાં, ભારતીય રેલ્વે માત્ર રૂ. 4,225 કરોડ જ ઉપાડી શકી હતી – તેમના યોગદાનમાં રૂ. 15,775 કરોડની અછત છોડીને

સેફ્ટી ફંડ ફૂટ મસાજર્સ, ક્રોકરી, ઇલેક્ટ્રિકલ એપ્લાયન્સિસ, ફર્નિચર, વિન્ટર જેકેટ્સ વગેરે પર ખર્ચવામાં આવ્યું હતું.

• રાષ્ટ્રીય રેલ સંરક્ષા કોશ (RRSK) – રેલ્વે સલામતી સુધારવા માટે 2017 માં નરેન્દ્ર મોદી સરકાર દ્વારા બનાવવામાં આવેલ એક વિશેષ ભંડોળ
• ફંડને દર વર્ષે રૂ. 20,000 કરોડ મળવા જોઇએ – જેમાં યુનિયન તરફથી રૂ. 15,000 અને રેલવેની આવકમાંથી રૂ. 5,000

¶ ¶ 6. ટ્રેનો ધીમી ચાલે છે, ઓછા સમયના પાબંદ છે

નવેમ્બર 2023 : રેલવેના ડેટા પેસેન્જર અને માલગાડી બંનેની સરેરાશ ઝડપમાં ઘટાડો દર્શાવે છે ^{[9] [10]}

• 2022 ની સરખામણીમાં 2023 માં પેસેન્જર ટ્રેનોની સરેરાશ ઝડપ 5 kmph ઘટી ^[9:1]
• 2022માં 31.7 કિમી પ્રતિ કલાકની સરખામણીમાં એપ્રિલ-સપ્ટેમ્બર 2023માં માલગાડીઓની ઝડપ 25.8 kmph હતી ^[9:2]

એપ્રિલ-ઓગસ્ટ 2023: મેલ અને એક્સપ્રેસ ટ્રેનોની સમયની પાબંદી ઘટીને 73% થઈ ગઈ , જે FY22 ના સમાન સમયગાળા કરતાં 11% ઓછી છે ^[10:1]

¶ ¶ 7. વંદે ભારતને કારણે સુપરફાસ્ટ ટ્રેનોને ધીમી ગતિએ જવાની ફરજ પડી

સપ્ટેમ્બર 2023: ડેટા સમાન રૂટ પર દોડતી અન્ય ઝડપી ટ્રેનો પર વંદે ભારતની નકારાત્મક અસર દર્શાવે છે ^[11]

• ઑક્ટો 2023: રેલ્વે યુનિયને કેન્દ્ર પર વંદે ભારત એક્સપ્રેસ સેવા ઝડપી હોવાનો દાવો કરવા હેતુપૂર્વક અન્ય ટ્રેનોમાં વિલંબ કરવાનો આરોપ મૂક્યો ^.[12]

¶ ¶ 8. સ્ટાફની અછત એક મોટી ચિંતા છે

માર્ચ 2022: 3 લાખથી વધુ પોસ્ટ્સ ખાલી છે ^[13]

• ખાલી જગ્યાઓ માટે અરજીઓની જબરજસ્ત સંખ્યા પરંતુ ભરતી ધીમી રહી છે ^[13:1]

¶ ¶ 9. નીચા પેસેન્જર ટ્રાફિક ^[14]

FY23 માં મુસાફરોનો ટ્રાફિક FY20 ના સ્તરથી 24% નીચો રહ્યો (પૂર્વ રોગચાળો)

સંદર્ભ :

---

1. https://www.financialexpress.com/business/railways-shift-in-indian-railways-passenger-trends-95-3-per-cent-travellers-opted-for-non-ac-classes-between-april- ઑક્ટોબર-3308416/ ↩︎

2. https://www.thenewsminute.com/voices/opinion-decreasing-sleeper-berths-on-trains-is-hurting-migrant-workers ↩︎ ↩︎

3. https://timesofindia.indiatimes.com/city/nagpur/passengers-slam-central-rly-move-to-cut-sleeper-increase-ac-coaches/articleshow/101120799.cms ↩︎ ↩︎ ↩︎​

4. https://www.hindustantimes.com/india-news/did-railways-really-reduce-sleeper-coaches-in-trains-false-says-ashwini-vaishnaw-101700154390576.html ↩︎

5. https://scroll.in/article/1059269/why-the-indian-railways-is-on-the-brink ↩︎ ↩︎

6. https://www.thehindu.com/news/national/what-is-the-status-of-kavach-installations-explained/article67498761.ece ↩︎

7. https://www.thehindubusinessline.com/economy/logistics/no-new-kavach-lines-commissioned-till-oct-31-railways-performance-report/article67579827.ece ↩︎

8. https://thewire.in/government/five-reasons-according-to-reports-why-the-indian-railways-have-gone-off-track ↩︎

9. https://www.business-standard.com/india-news/passenger-trains-in-india-are-getting-slower-and-your-trips-longer-123111500536_1.html ↩︎ ↩︎ ↩︎

10. https://economictimes.indiatimes.com/industry/transportation/railways/punctuality-of-mail-and-express-trains-drops-now-one-in-every-four-trains-running-late/articleshow/102936795. cms?from=mdr ↩︎ ↩︎

11. https://www.newindianexpress.com/tamil-nadu/2023/Sep/30/as-vande-bharat-chugs-in-superfasts-go-slow-2619520.html ↩︎

12. https://www.newsclick.in/vande-bharat-express-kerala-disrupts-schedule-general-commuters-other-trains ↩︎

13. https://www.newsclick.in/Push-Towards-Privatisation-Shortage-Staff-Poor-State-Indian-Railways ↩︎ ↩︎

14. https://economictimes.indiatimes.com/industry/transportation/railways/three-years-on-indian-railways-passenger-traffic-remains-below-pre-pandemic-numbers/articleshow/99458137.cms ↩︎