അവസാനം അപ്ഡേറ്റ് ചെയ്തത്: 26 ഒക്ടോബർ 2024

ഈ ശക്തമായ ജലസംഭരണികൾ സൃഷ്ടിക്കുന്നതിലൂടെ ഭൂഗർഭ ജലനിരപ്പ് ഉയർത്താനും ജലവിതരണം വർദ്ധിപ്പിക്കാനുമുള്ള ഡൽഹി ഗവൺമെൻ്റിൻ്റെ ഒരു സംരംഭമാണ് സിറ്റി ഓഫ് ലേക്‌സ്.

2024 മാർച്ച് വരെ 39 വലുതും 381 ചെറുതുമായ ജലാശയങ്ങൾ ഇതിനകം പുനരുജ്ജീവിപ്പിച്ചു ^[1]
-- 25 എണ്ണം കൂടി ടെൻഡർ നടപടിയിലാണ്

ആഘാതം : സെൻ്റർ ഫോർ സയൻസ് ആൻഡ് എൻവയോൺമെൻ്റ് (CSE) നടത്തിയ സർവേ പ്രകാരം പുതിയ/പുനരുജ്ജീവിപ്പിച്ച തടാകങ്ങൾക്ക് ചുറ്റും ജലവിതാനം ഉയർന്നു ^.

പാപ്പാൻകാലനിൽ ~6 മീറ്റർ
നിലോതിയിൽ ~4മീ
നജഫ്ഗഡിൽ ~3 മീ

¶ 2023 ജൂൺ വരെയുള്ള വിശദമായ നേട്ടങ്ങൾ

26 തടാകങ്ങളും (20 സ്ഥലങ്ങളിൽ ഉടനീളം) 381 ചെറിയ ജലാശയങ്ങളും പുനരുജ്ജീവിപ്പിച്ചു.
-- കുറഞ്ഞത് 11 സൈറ്റുകളിലെങ്കിലും വാക്കിംഗ് ട്രാക്കുകൾ ഉണ്ട്

¶ നവീകരണങ്ങൾ : സജീവ ബയോഡൈജസ്റ്റർ (സ്വാബ്) ഉള്ള ശാസ്ത്രീയ തണ്ണീർത്തടം ^{[3] [4]}

മലിനമായ ജലത്തിൻ്റെ സംസ്കരണത്തിന് മൂന്ന് ആവശ്യമാണ് - വായു, ബാക്ടീരിയ, ഉപരിതല ബാക്ടീരിയ വളർച്ചയ്ക്ക്

• ജലത്തിൽ ഉയർന്ന അളവിൽ ഓക്സിജൻ്റെ അളവ് നിലനിർത്താൻ വായുസഞ്ചാര ഉപകരണങ്ങൾ സ്ഥാപിച്ചിട്ടുണ്ട്
• പൊങ്ങിക്കിടക്കുന്ന തണ്ണീർത്തടങ്ങൾ : കാന ഇൻഡിക്ക , സൈപെറസ് പാപ്പിറസ് തുടങ്ങിയ തണ്ണീർത്തട ഇനങ്ങളെ നട്ടുവളർത്തുന്നത് ഒരു മിതവ്യയ നൂതന സാങ്കേതികവിദ്യയിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. ഈ സസ്യജാലങ്ങൾ മലിനജലത്തിലെ പ്രാഥമിക മലിനീകരണങ്ങളായ നൈട്രജനും ഫോസ്ഫറസും പരിഹരിക്കുന്നു.
• ഇവയുടെ വേരുകൾ വെള്ളത്തിൽ വളരുകയും ബാക്ടീരിയകളുടെ വളർച്ചയ്ക്കുള്ള മാധ്യമമായി പ്രവർത്തിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഈ ബാക്ടീരിയ ഒരു ഏജൻ്റായി പ്രവർത്തിക്കുകയും ഓക്സിജൻ കഴിക്കുമ്പോൾ അമോണിയ പോലുള്ള മലിനീകരണം പരിഹരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.

¶ ¶ പുനരുജ്ജീവിപ്പിച്ച തടാകങ്ങൾ

പുനരുജ്ജീവിപ്പിച്ച ഈ തടാകങ്ങളെ നമുക്ക് അടുത്ത് നോക്കാം...

¶ ¶ 1. രാജോക്രി തടാകം ^[5]

സ്ഥാനം : തെക്കുപടിഞ്ഞാറൻ ഡൽഹി ഗുഡ്ഗാവ് ഡൽഹി അതിർത്തിയിൽ
വലിപ്പം : ഈ തടാകത്തിന് 2 ഏക്കർ വിസ്തൃതിയുണ്ട്
വാക്കിംഗ് ട്രാക്ക് : അതെ

ഈ തടാക പദ്ധതിക്ക് ഡൽഹി സർക്കാർ ജലശക്തി മന്ത്രാലയത്തിൻ്റെ അവാർഡ് നേടി ^[6]

ധ്രുവ് രതിയുടെ ഗ്രൗണ്ട് റിപ്പോർട്ട്: https://www.youtube.com/watch?v=CoaZsJJK4Kg

¶ ¶ 2. പാപ്പൻ കാളൻ തടാകങ്ങൾ ^{[7] [8]}

സ്ഥലം : ദ്വാരക, വെസ്റ്റ് ഡൽഹി
11 ഏക്കർ വിസ്തൃതിയുള്ള 2 തടാകങ്ങൾ ഉണ്ട്
ശേഷി : 55 ദശലക്ഷം ഗാലൻ വെള്ളം
അവലംബം : പാപ്പൻകാലൻ മാലിന്യ സംസ്കരണ പ്ലാൻ്റ്
വാക്കിംഗ് ട്രാക്ക് : അതെ

• നിലവിൽ പ്രതിദിനം 20 ദശലക്ഷം ഗാലൻ വെള്ളമാണ് തടാകത്തിലേക്ക് ഒഴുകുന്നത്
• ഭൂഗർഭജലം ഉയർന്ന നിരക്കിൽ റീചാർജ് ചെയ്യുന്നതിനായി ശാസ്ത്രീയമായി രൂപകൽപ്പന ചെയ്തതാണ് ഈ തടാകം

https://www.youtube.com/watch?v=HjaZI38Gqo0

അതിൻ്റെ സങ്കല്പം മുതൽ, ചുറ്റുമുള്ള പ്രദേശത്തെ ഭൂഗർഭജലം 4 മീറ്റർ വർദ്ധിച്ചു

¶ ¶ 3. രോഹിണി തടാകങ്ങൾ ^[8:1]

സ്ഥലം : രോഹിണി, നോർത്ത് വെസ്റ്റ് ഡൽഹി.
17 ഏക്കറിൽ പരന്നുകിടക്കുന്ന 2 പ്രധാന തടാകങ്ങൾ.
വാക്കിംഗ് ട്രാക്ക് : അതെ
ജലസ്രോതസ്സ് : രോഹിണി മലിനജല ശുദ്ധീകരണ പ്ലാൻ്റ്

പ്രതിദിനം 30MGD സംസ്കരിച്ച മലിനജലം ഈ തടാകത്തിലേക്ക് നൽകുന്നു

https://youtu.be/tMA_qVM2Bhg?si=gxX38i--VCxvvKUh

¶ 4. നിലോതി തടാകങ്ങൾ ^[9]

സ്ഥലം : പടിഞ്ഞാറൻ ഡൽഹിയിലെ വികാസ്പുരിക്കടുത്ത്
11 ഏക്കറിൽ പരന്നുകിടക്കുന്ന 3 തടാകങ്ങൾ
വാക്കിംഗ് ട്രാക്ക് : അതെ
ശേഷി : 255 ദശലക്ഷം ലിറ്റർ വെള്ളം

പ്രതിദിനം 25 ദശലക്ഷം ലിറ്റർ ശുദ്ധീകരിച്ച വെള്ളമാണ് അവയിലേക്ക് തുറന്നുവിടുന്നത്

കൂടുതൽ വിശദാംശങ്ങൾ ഇവിടെ: https://x.com/AamAadmiParty/status/1628975932701814784

¶ 5. ഇറാദത്നഗർ തടാകം

സ്ഥലം : നോർത്ത് വെസ്റ്റ് ഡൽഹി
6 ഏക്കറിൽ പരന്നുകിടക്കുന്ന 4 തടാകങ്ങൾ
വാക്കിംഗ് ട്രാക്ക് : ഇല്ല
ഉറവിടം : റിത്താല എസ്.ടി.പി

കൂടുതൽ വിശദാംശങ്ങൾ ഇവിടെ: https://x.com/AamAadmiParty/status/1628975903689830400

¶ ¶ 6. ദ്വാരക WTP തടാകം

സ്ഥലം : നജഫ്ഗഡ്, വെസ്റ്റ് ഡൽഹി.
4 ഏക്കറിൽ വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്ന 1 തടാകം .
വാക്കിംഗ് ട്രാക്ക് : ഇല്ല

കൂടുതൽ വിശദാംശങ്ങൾ: https://x.com/AamAadmiParty/status/1628975879958446082

¶ ¶ 7. തിമർപൂർ തടാകം ^[8:2]

സ്ഥലം : മജ്നു കാ തില, നോർത്ത് ഈസ്റ്റ് ഡൽഹി.
6 ഏക്കറിൽ പരന്നുകിടക്കുന്ന 1 തടാകം.
വാക്കിംഗ് ട്രാക്ക് : അതെ
ജലസ്രോതസ്സ് : തിമർപൂർ മലിനജല സംസ്കരണ പ്ലാൻ്റ്

ദിവസേന 6MGD സംസ്കരിച്ച മലിനജലം ഈ തടാകത്തിലേക്ക് തുറന്നുവിടുന്നു

https://www.youtube.com/watch?v=bWPB5P65Qa4

¶ ¶ 8. ഷഹ്ദാര ലിങ്ക് ഡ്രെയിൻ ^[10]

ഈസ്റ്റ് ഡൽഹിയിലെ അക്ഷർധാമിന് എതിർവശത്താണ് സ്ഥാനം .
9 ഏക്കറിൽ വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്ന 1 തടാകം .
വാക്കിംഗ് ട്രാക്ക് : ഇല്ല

¶ ¶ 9. ഓഖ്‌ല STP തടാകം

സൗത്ത് ഈസ്റ്റ് ഡൽഹിയിലെ ഓഖ്‌ലയിലെ ബട്‌ല ഹൗസിന് സമീപമാണ് സ്ഥലം .
10 ഏക്കറിൽ പരന്നുകിടക്കുന്ന 1 തടാകം.
വാക്കിംഗ് ട്രാക്ക് : ഇല്ല

¶ ¶ 10. സോണിയ വിഹാർ

സ്ഥാനം : വടക്ക് കിഴക്കൻ ഡൽഹിയിലെ മജ്നു കാ തിലയ്ക്ക് സമീപം.
4 ഏക്കറിൽ വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്ന 1 തടാകം .
വാക്കിംഗ് ട്രാക്ക് : ഇല്ല

¶ ¶ 11. സന്നോത്ത് തടാകം ^[11]

സ്ഥലം : നോർത്ത് വെസ്റ്റ് ഡൽഹിയിലെ നരേലയ്ക്ക് സമീപം.
4 ഏക്കറിൽ വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്ന 1 തടാകം
സൗകര്യങ്ങൾ : കുട്ടികൾക്കുള്ള കളിസ്ഥലം, ഒരു പിക്നിക് ഗാർഡൻ, ഒരു നടപ്പാത, ഛത്ത് പൂജ ഘട്ട്, പൊതുജനങ്ങൾക്കുള്ള ഒരു ജിം.
സന്നോത്ത് തടാകത്തിന് ചുറ്റും വേപ്പ്, സെമൽ, ചാമ്പ, ബബൂൾ തുടങ്ങിയ മരങ്ങൾ നട്ടുപിടിപ്പിച്ചു
വാക്കിംഗ് ട്രാക്ക് : അതെ

https://www.youtube.com/watch?v=qmRZWlZoRaQ

അച്ചടിയുടെ ഗ്രൗണ്ട് റിപ്പോർട്ട്: https://www.youtube.com/watch?v=9flYsqEHdRw

¶ ¶ 12. നറൈന തടാകം

സ്ഥലം : നരേന, വെസ്റ്റ് ഡൽഹി
5 ഏക്കറിൽ പരന്നുകിടക്കുന്ന 1 തടാകം
വാക്കിംഗ് ട്രാക്ക് : അതെ

https://www.youtube.com/watch?v=L0Z5rR8li8U

¶ ¶ 13. റോഷനാര തടാകം ^[12]

സ്ഥലം : പഴയ ഡൽഹി
4 ഏക്കറിൽ വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്ന 1 തടാകം
വാക്കിംഗ് ട്രാക്ക് : അതെ

കൂടുതൽ വിശദാംശങ്ങൾ: https://twitter.com/AamAadmiParty/status/1628975814162391040

¶ ¶ 14. ഭലാസ്വ തടാകം

സ്ഥലം : ഷാലിമാർ ബാഗ്, നോർത്ത് വെസ്റ്റ് ഡൽഹി
വലിപ്പം : ഡൽഹിയിലെ ഏറ്റവും വലിയ തടാകങ്ങളിലൊന്ന് 127 ഏക്കറിൽ പരന്നുകിടക്കുന്നു
വാക്കിംഗ് ട്രാക്ക് : അതെ

കൂടുതൽ വിശദാംശങ്ങൾ/വീഡിയോ: https://x.com/AamAadmiParty/status/1628975512847814657

¶ ¶ 15. സ്മൃതി വാൻ തടാകം

സ്ഥാനം : തെക്കുപടിഞ്ഞാറൻ ഡൽഹിയിലെ വസന്ത് കുഞ്ചിനടുത്ത്
വലിപ്പം : ഈ തടാകം 6 ഏക്കറിൽ പരന്നുകിടക്കുന്നു
വാക്കിംഗ് ട്രാക്ക് : അതെ

കൂടുതൽ ഇവിടെ: https://twitter.com/AamAadmiParty/status/1628975482833371141

¶ ¶ 16. പശ്ചിമ വിഹാർ തടാകം ^[13]

സ്ഥലം : വെസ്റ്റ് ഡൽഹി
വലിപ്പം : ഈ തടാകം 2.5 ഏക്കറിൽ പരന്നുകിടക്കുന്നു
വാക്കിംഗ് ട്രാക്ക് : ഇല്ല
ഉറവിടം : കേശവപുരത്ത് 4 കിലോമീറ്റർ നീളമുള്ള പൈപ്പ് ലൈൻ വഴി മാലിന്യ സംസ്കരണ പ്ലാൻ്റ്

¶ ¶ 17. തിക്രി ഖുർദ് തടാകം ^{[14] [13:1]}

സ്ഥാനം : ഡൽഹിയുടെ വടക്കൻ അതിർത്തി
വലിപ്പം : ഈ തടാകം 17 ഏക്കറിൽ പരന്നുകിടക്കുന്നു.
വാക്കിംഗ് ട്രാക്ക് : ഇല്ല
ഉറവിടം : നരേലയിൽ എസ്.ടി.പി

¶ ¶ 18. സത്പുല്ല തടാകം ^[14:1]

സ്ഥലം : മാളവ്യ നഗർ, സൗത്ത് ഡൽഹി
വലിപ്പം : ഈ തടാകം 5 ഏക്കറിൽ പരന്നുകിടക്കുന്നു
വാക്കിംഗ് ട്രാക്ക് : ഇല്ല

¶ ¶ 19. സഞ്ജയ് വാൻ തടാകം ^{[15] [16] [17]}

സ്ഥലം : വസന്ത് കുഞ്ച്, ഡൽഹി
വലിപ്പം : ഈ തടാകം 51 ഏക്കറിൽ പരന്നുകിടക്കുന്നു.
വാക്കിംഗ് ട്രാക്ക് : അതെ
ഉറവിടം : വസന്ത് കുഞ്ച് മലിനജല സംസ്കരണ പ്ലാൻ്റ്

കൂടുതൽ വിശദാംശങ്ങൾ/ചിത്രങ്ങൾ: https://x.com/AamAadmiParty/status/1628974962290851840?s=20

https://www.youtube.com/watch?v=KSVseYhVYkY

¶ ¶ 20. നജഫ്ഗഡ് STP തടാകം ^{[18] [19]}

സ്ഥലം : പശ്ചിമ ഡൽഹിയിലെ നജഫ്ഗഡിൽ.
സവിശേഷതകൾ : 1 തടാകം, 4 ഏക്കർ പരന്നുകിടക്കുന്നു.
വാക്കിംഗ് ട്രാക്ക് : ഇല്ല

¶ എന്തുകൊണ്ടാണ് തടാകങ്ങളുടെ നഗരം?

ഐ. പ്രധാന ലക്ഷ്യം: ജലവിതരണത്തിൻ്റെ സുസ്ഥിരമായ വർദ്ധന

• അയൽ സംസ്ഥാനങ്ങളായ പഞ്ചാബ്, ഹരിയാന, ഉത്തർപ്രദേശ് എന്നിവിടങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള നദികളുടെ നിശ്ചിത ജലവിഹിതത്തെയാണ് ഡൽഹി ഇപ്പോൾ ആശ്രയിക്കുന്നത്.
• അനുദിനം വർധിച്ചുവരുന്ന ജനസംഖ്യയും ആനുപാതികമായ ജലത്തിൻ്റെ ആവശ്യകതയും വർധിച്ചതോടെ ഡൽഹി ജലക്ഷാമത്തിൻ്റെ അവസ്ഥയിലാണ്.
• ഈ ജലപ്രശ്നത്തിന് സുസ്ഥിരമായ പരിഹാരത്തിൻ്റെ ആവശ്യം തടാകങ്ങളുടെ ഡൽഹി നഗരത്തിലേക്ക് നയിച്ചു

ii. പൊതുജനങ്ങൾക്കുള്ള പ്രാദേശിക വിനോദ കേന്ദ്രങ്ങൾ

iii. പ്രാദേശിക പ്രദേശത്തിൻ്റെ സൗന്ദര്യവൽക്കരണം

¶ ¶ ആകെ തടാകങ്ങൾ/ജലാശയങ്ങൾ ^[20]

ഡൽഹി പാർക്ക്‌സ് ആൻഡ് ഗാർഡൻസ് സൊസൈറ്റി എൻസിടി പ്രകാരം ഡൽഹിയിൽ 1045 ജലാശയങ്ങളുണ്ട് (തടാകങ്ങൾ ഉൾപ്പെടെ).

• 65 ജലാശയങ്ങൾ ഡൽഹി സർക്കാരിൻ്റെ ഉടമസ്ഥതയിലാണ്
• 980 ജലാശയങ്ങൾ നേരിട്ടോ അല്ലാതെയോ കേന്ദ്ര സർക്കാരിൻ്റെ ഉടമസ്ഥതയിലുള്ളതാണ്**

ലക്ഷ്യം - ഘട്ടം 1:
മൊത്തം 600 തടാകങ്ങളും ജലസ്രോതസ്സുകളും പുനരുജ്ജീവിപ്പിക്കുകയും ശക്തമായ വികേന്ദ്രീകൃത ജല അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങൾ വികസിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു

റഫറൻസുകൾ :

---

1. https://www.deccanherald.com/india/delhi/capacity-of-water-treatment-plants-in-delhi-increased-marginally-in-2023-economic-survey-2917956 ↩︎

2. http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/111298154.cms ↩︎

3. https://cityoflakesdelhi.com/2022/11/20/floating-wetlands-with-aeration/ ↩︎

4. https://cityoflakesdelhi.com/2022/11/20/swab/ ↩︎

5. https://cityoflakesdelhi.com/2022/10/19/rajokri-lake-revitalisation/ ↩︎

6. https://www.newindianexpress.com/cities/delhi/2020/aug/31/rajokri-lake-revived-by-delhi-government-wins-jal-shakti-ministry-award-2190558.html ↩︎

7. https://cityoflakesdelhi.com/2022/10/19/pappankalan-lake-development/ ↩︎

8. https://cityoflakesdelhi.com/2022/11/20/delhis-newest-lakes-are-fuelled-by-wastewater/ ↩︎ ↩︎ ↩︎

9. https://www.outlookindia.com/national/3-artificial-lakes-at-nilothi-to-recharge-aquifers-using-treated-wastewater-from-stp-delhi-government-news-252529 ↩︎

10. https://www.newindianexpress.com/cities/delhi/2022/may/10/shahdara-drain-revival-takes-off-2451843.html ↩︎

11. https://cityoflakesdelhi.com/2022/10/19/sannoth-lake/ ↩︎

12. https://timesofindia.indiatimes.com/city/delhi/revival-of-mughal-lake-to-start-by-sept-end/articleshow/85193512.cms ↩︎

13. https://indianexpress.com/article/cities/delhi/djbs-city-of-lakes-project-for-50-water-bodies-in-the-capital-a-fresh-lease-of-life-by- വർഷാവസാനം-7444891/ ↩︎ ↩︎

14. https://www.newindianexpress.com/thesundaystandard/2019/aug/25/revival-of-delhis-satpula-lake-2023846.html ↩︎ ↩︎

15. https://cityoflakesdelhi.com/2022/10/20/sanjay-van-lake/ ↩︎

16. https://indianexpress.com/article/cities/delhi/delhi-jal-board-sets-up-floating-wetlands-to-clean-lakes-7465308/ ↩︎

17. https://www.newindianexpress.com/cities/delhi/2021/aug/20/djb-cleans-sanjay-van-lake-under-rejuvenation-plan-2347289.html ↩︎

18. https://cityoflakesdelhi.com/2023/06/06/najafgarh-lake/ ↩︎

19. https://cityoflakesdelhi.com/2023/06/06/reimagining-najafgarh-a-serene-artificial-lake-brings-life-to-delhis-city-of-lakes/ ↩︎

20. https://dpgs.delhi.gov.in/sites/default/files/DPGS/generic_multiple_files/wb_list_1045_1.pdf ↩︎