लाँच तारीख: 28 फेब्रुवारी, 2019

¶ योजनेचे तपशील ^{[१] [२] [३] [४]}

• वेगवेगळ्या आकाराच्या 200 यांत्रिक गटार-सफाई मशीन
  • मशीन्स सीएनजी चालवणाऱ्या ट्रकवर ठेवल्या आहेत
  • अरुंद गल्ल्यांमध्येही प्रवेश करण्यासाठी लहान
• मशिन्सच्या मालकीसह 7 वर्षांचे शासकीय कंत्राट देण्यात आले
  • वास्तविक मॅन्युअल स्केव्हेंजर आणि SC/ST समुदायाला ते मिळते
• 3 DJB कर्मचारी प्रशिक्षित आणि प्रत्येक मशीनशी संलग्न आहेत
  • मॅन्युअल सफाई कामगार आणि SC/ST समुदायाच्या कुटुंबांकडून

जुलै 2022 मध्ये 200 अतिरिक्त मशीन जोडल्या; एकूण 400

दिल्लीत आता हाताने सफाईवर पूर्णपणे बंदी घालण्यात आली आहे
मानवी जीवनाची प्रतिष्ठा बहाल केली

म्हणजे डीजेबी/दिल्ली सरकार अशा कामासाठी कोणत्याही व्यक्तीला गुंतवत नाही, तरीही खाजगी मालमत्तेला पुढील नियमांची आवश्यकता असू शकते.

¶ अडथळे ^[५]

मेट्रो वेस्टसारख्या कंपन्या ज्यांच्याकडे या मशिन्सपुढे कचरा गोळा करण्याची जबाबदारी होती

• या नवीन योजनेवर अनेक खटले दाखल केले
• करार गमावल्याने ते नाराज झाले होते
• त्यांनी दिल्ली सरकारवर एससी/एसटी समाजाला 100 टक्के आरक्षण दिल्याचा आरोप केला आणि त्याला अनैतिक म्हटले.

न्यायालयाने दिल्ली सरकारच्या बाजूने अनुकूल निकाल दिला

¶ आर्थिक स्थिरता: उद्योजक आणि भागधारकांचे बळी ^{[६] [७] [२:१]}

• प्रत्येक मशीनची किंमत 40 लाख रुपये आहे
• दिल्ली सरकारने प्रत्येक मालकाला ₹5 लाखांपर्यंतची आर्थिक मदत दिली
• उर्वरित रक्कम एसबीआयने 11.1% व्याजदराने कर्ज दिले होते, जी पाच वर्षांत परत केली जाईल
• प्रति मशीन 2,25,000 ते 2,50,000 रु. दरम्यान मासिक कमाई
  • मशीन चालवण्याचा दर 17.35 रुपये प्रति मीटर आणि दररोज 500 मीटर पर्यंत निश्चित केला आहे
  • कपाती नंतर
    • तीन कामगारांचे पगार: 50,000 रु
    • सीएनजी 10,000 रु
    • मासिक कर्जाचे हप्ते: रु 80,000
    • देखभाल इ
  • मालकांना साधारणपणे दर महिन्याला रु 40,000 - रु 45,000 मिळतात (कर्जाची रक्कम वजा केल्यावर)

• 7 वर्षांचा करार संपल्यानंतर
  • मालक दिल्ली सरकारसोबत काम करणे किंवा त्यांचा स्वतःचा खाजगी व्यवसाय सुरू करणे निवडू शकतो
  • दरमहा 1.5 लाखांपर्यंत कमाई करू शकता

¶ ¶ त्यापूर्वीचे दुःख ^[८]

2017 मध्ये, जसपाल सिंग हा हाताने चघळण्याच्या घटनेत एकटाच वाचला होता ज्यात त्याचे वडील आणि चुलत भाऊ आणि त्याच्या आधी टाकीत घुसलेल्या शेजारच्या दोन पुरुषांसह 4 लोकांचा मृत्यू झाला होता.

जसपाल सिंग आणि इतरांनी दक्षिण दिल्लीतील घिटोर्नी येथील खाजगी मालमत्तेची टाकी साफ करण्याचे कंत्राट घेतले. त्यांना सांगण्यात आले की ते पावसाचे पाणी साठवण्याची टाकी आहे, एका मुलाखतीत त्यांनी त्या भयानक क्षणांची आठवण केली.

“माझ्या वडिलांनी घिटोरणी येथील फार्महाऊसच्या मालकाशी बोलले. त्याला कोणताही धोका नसल्याचे सांगण्यात आले. पहिला माणूस आत गेल्यावर काही मिनिटांतच बेशुद्ध पडला. दुसरा त्याला वाचवण्यासाठी आत गेला आणि नंतर तिसरा. मी घाबरून वडिलांना फोन केला. तो धावत आला, कमरेला दोरी बांधून तो खड्ड्यात गेला. तोही लगेचच बेशुद्ध पडला. शेवटी माझी पाळी आली. मला असे वाटते की तोपर्यंत कोणीतरी जवळच्या व्यक्तीला आपण अडचणीत असल्याचे समजले होते आणि मी बेशुद्ध पडताच पोलिसांना बोलावले. त्यानंतर सर्वकाही काळे झाले. ”

जसपाल आणि त्याची आई गुरमीत यांना आठवले की जेव्हा त्यांना दिल्ली सरकारच्या योजनेसाठी नावनोंदणी करण्यास सांगण्यात आले तेव्हा ते देखील संशयी होते आणि मुख्यमंत्र्यांच्या आश्वासनामुळे त्यांच्या हृदयात विश्वास कसा निर्माण झाला -

जसपाल आणि त्याची आई गुरमीत कौर

मूळ लेख - https://www.youthkiawaaz.com/2023/06/dalit-bandhu-arvind-kejriwal-successfully-tackles-manual-scavenging

---

1. https://www.hindustantimes.com/delhi-news/arvind-kejriwal-flags-off-200-sewer-cleaning-machines/story-LY3Ox5Qinl7ltXC5aCCYcN.html ↩︎

2. https://www.newslaundry.com/2019/06/03/is-the-delhi-governments-fight-against-manual-scavenging-with-200-sewer-machines-working-on-the-ground ↩︎ ↩︎

3. https://timesofindia.indiatimes.com/city/delhi/delhi-tries-to-extract-itself-from-stinking-hole/articleshow/97560847.cms?from=mdr ↩︎

4. https://www.indiatoday.in/india/story/arvind-kejriwal-delhi-government-200-sewer-cleaning-machines-manual-scavengers-1468212-2019-03-01 ↩︎

5. https://www.livelaw.in/delhi-hc-upholds-jal-boards-preference-to-manual-scavengers-and-their-families-in-tender-for-mechanized-sever-cleaning-read-judgment/ ↩︎

6. https://scroll.in/article/915103/delhi-sewer-cleaning-machine-project-reinforces-link-between-dalits-and-sanitation-work-say-critics ↩︎

7. https://scroll.in/article/992483/delhi-is-trying-to-end-manual-scavenging-by-using-sewer-cleaning-machines-are-its-efforts-working ↩︎

8. https://indianexpress.com/article/delhi/sewage-workers-machines-deaths-septic-gas-hazards-arvind-kejriwal-elections-winds-of-change-8-5783602/ ↩︎