शेवटचे अपडेट: 20 मे 2024

अंतिम उद्दिष्ट ^[१] : पावसाचे पाणी साठवणे , जेणेकरून दिल्लीला पाण्याच्या बाबतीत स्वयंपूर्ण बनवण्यासाठी नंतर त्याचा वापर पाणीपुरवठ्यासाठी करता येईल.

संभाव्य ^[२]

दिल्लीत 917 दशलक्ष घनमीटर ( 663 MGD ) पावसाचे पाणी गोळा करण्याची क्षमता आहे .
-- दिल्लीत वार्षिक सरासरी 774 मिमी पाऊस पडतो

फेब्रुवारी 2024 : नियोजित 10,704 पैकी 8793 रेन वॉटर हार्वेस्टिंग सिस्टीम स्थापित आणि कार्यरत आहेत दिल्लीत ^[3]

¶ डेन्मार्क आणि सिंगापूर सह सहयोग ^[१:१]

• मुख्यमंत्री अरविंद केजरीवाल यांनी नुकतीच डॅनिश राजदूत एचई फ्रेडी स्वेन यांची भेट घेतली आणि डॅनिश पावसाचे पाणी संवर्धन मॉडेल समजून घेतले. डेन्मार्कचे ते मॉडेल दिल्लीतही स्वीकारण्याचा सरकार विचार करत आहे
• सीएम केजरीवाल यांनी सिंगापूरचे उच्चायुक्त श्री सायमन वोंग यांचीही भेट घेतली आणि दिल्लीतील भूजल पुनर्भरण आणि त्याच्या उत्खननाच्या पायाभूत सुविधांना बळकट करण्यासाठी अत्याधुनिक उपाय लागू करण्यावर चर्चा केली.

¶ सरकारी इमारतींचे पालन ^[२:१]

• DJB इमारती (मार्च 2024): 594 स्थापनांसह स्वतःच्या इमारतींमध्ये RWH प्रणालीची स्थापना जवळपास पूर्णत्वास नेली ^{[2:2] [4]}
• शाळा/महाविद्यालये (मार्च 2024): एकूण 4549 शाळा/महाविद्यालयांच्या इमारतींपैकी 4144 मध्ये RWH लागू करण्यात आला आणि 405 शाळा/महाविद्यालयांमध्ये काम प्रगतीपथावर आहे ^[5]
• MCD (मे 2023) ^[6]
  • 2139 पैकी 1287 MCD इमारतींमध्ये RWH कार्यरत आहेत. यामध्ये 1059 शाळा, 61 कम्युनिटी हॉल, 32 उद्याने आणि 37 रस्त्यांचा समावेश आहे.
  • 374 साइट RWH साठी व्यवहार्य नव्हत्या
  • MCD ने 54 नॉन-फंक्शनल साइट्स आणि अतिरिक्त 424 नवीन साइट्स ओळखल्या आहेत जिथे RWH 39.12Cr च्या खर्चात स्थापित केले जाऊ शकतात.

¶ रस्त्याच्या कडेला आरडब्ल्यूएच खड्डे ^[७]

• दिल्लीत जुलै २०२२ पर्यंत जवळपास ९२७ आरडब्ल्यूएच खड्डे होते
• दिल्ली PWD विभागाने 10 जुलै 2022 रोजी संपूर्ण शहरात 1500 RWH खड्ड्यांच्या अतिरिक्त बांधकामासाठी निविदा काढल्या.

¶ पार्क्स RWH

• MCD ने 258 उद्यानांमध्ये RWH खड्डे बसवले जेथे ट्यूबवेल कोरडे होते आणि 26 ऑगस्ट 2022 पर्यंत पाणी देत नव्हते ^[8]

¶ ¶ मेट्रो स्टेशन RWH(मार्च 2023) ^[9]

• RWH तरतूद आता 64 स्थानकांवर उपलब्ध आहे
• ते फेज 4 मध्ये बांधल्या जाणाऱ्या सर्व एलिव्हेटेड स्टेशन्समध्ये अधिक 52 रिचार्ज खड्डे RWH व्यवस्था करेल.

¶ ¶ हाऊस/ऑफिस RWH प्रणालीसाठी प्रक्रिया ^[२:३]

• 2012 मध्ये शहरातील 100 चौरस मीटरपेक्षा जास्त आकाराच्या भूखंडांसाठी RWH प्रणाली अनिवार्य करण्यात आली होती.
• पण अनुपालन कमी आहे

उत्तम अनुपालनासाठी आर्थिक सहाय्य

• सप्टेंबर 2021: आर्थिक सहाय्य जाहीर केले ^[१०]
  • DJB RWH च्या स्थापनेसाठी स्लॅबनिहाय 50000 रुपयांपर्यंत आर्थिक सहाय्य देत आहे
• सप्टेंबर २०२१: अनुपालन मार्गदर्शक तत्त्वे शिथिल केली ^[१०:१]
  • आतापासून रेनवॉटर हार्वेस्टिंग सिस्टमसाठी डीजेबी प्रमाणपत्र घेणे बंधनकारक असणार नाही
  • स्थापित केलेल्या RWH सिस्टम्स कौन्सिल ऑफ आर्किटेक्चरमध्ये नोंदणीकृत आर्किटेक्टद्वारे प्रमाणित केल्या जाऊ शकतात
• 22 ऑक्टोबर: मनीष सिसोदिया म्हणाले की लोकांचा सहभाग महत्त्वाचा आहे आणि अधिक जागरूकता निर्माण करण्याच्या गरजेवर भर दिला आहे ^[2:4]

स्वस्त पर्यायी मॉडेल

• सरकार RWH प्रणालीचे पर्यायी मॉडेल विचारात घेत आहे. या मॉडेल अंतर्गत, पाणी साठवण्यासाठी खड्डे खोदण्याऐवजी थेट बोअरवेलमध्ये पावसाचे पाणी पुरवठा करणे शक्य आहे. हे देखील खूप स्वस्त आहे
• दिल्लीत RWH साठी डॅनिश मॉडेल्सचा अवलंब करण्याचाही सरकार विचार करत आहे, ज्या अंतर्गत जमिनीत खड्डे भिजवले जातात

संदर्भ :

---

1. https://hetimes.co.in/environment/kejriwal-governkejriwal-governments-groundwater-recharge-experiment-at-palla-floodplain-reaps-great-success-2-meter-rise-in-water-table-recordedments- भूजल-पुनर्भरण-प्रयोग-at-palla-floodp/ ↩︎ ↩︎

2. https://www.hindustantimes.com/cities/delhi-news/deadline-for-rainwater-harvesting-extended-to-march-2023-following-low-compliance-101665511915790.html ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎

3. https://navbharattimes.indiatimes.com/metro/delhi/development/delhi-jal-board-claim-in-delhi-ground-water-situation-improvement-in-delhi/articleshow/107466541.cms ↩︎

4. https://www.deccanherald.com/india/delhi/capacity-of-water-treatment-plants-in-delhi-increased-marginally-in-2023-economic-survey-2917956 ↩︎

5. https://delhiplanning.delhi.gov.in/sites/default/files/Planning/chapter_13.pdf ↩︎

6. https://timesofindia.indiatimes.com/city/delhi/schools-hosps-among-424-sites-to-get-rwh-systems/articleshow/100715451.cms ↩︎

7. indianexpress.com/article/delhi/work-begins-1500-rainwater-harvesting-pits-delhi-pwd-floats-tenders-8021130/ ↩︎

8. https://www.newindianexpress.com/cities/delhi/2022/aug/26/rain-water-harvesting-systems-at-150-parks-under-mcd-officials-2491545.html ↩︎

9. https://timesofindia.indiatimes.com/city/delhi/metro-phase-iv-elevated-stations-in-delhi-to-go-for-rainwater-harvesting/articleshow/98591963.cms ↩︎

10. https://www.hindustantimes.com/cities/delhi-news/delhi-jal-board-to-offer-financial-assistance-for-rainwater-harvesting-rwh-system-101631555611378.html ↩︎ ↩︎