दिल्ली सरकारचे जलशुद्धीकरण संयंत्र

शेवटचे अपडेट: 20 मे 2024

दिल्लीसाठी पिण्यायोग्य पाण्याचा पुरवठा करण्यासाठी जलशुद्धीकरण प्रकल्प (WTPs) कच्च्या पाण्याच्या स्त्रोतांवर प्रक्रिया करतात

मे 2024 : 821 MGD च्या स्थापित क्षमतेच्या विरुद्ध 9 वनस्पतींनी 867.36 MGD उत्पादन केले [1]

WTPs [२] [३]

2015 मध्ये द्वारका (50 MGD), बवाना (20 MGD) आणि ओखला (20 MGD) येथे 3 नवीन WTP कार्यान्वित करण्यात आले.

नाही. WTP चे नाव WTP ची स्थापित क्षमता (MGD मध्ये) सरासरी उत्पादन (MGD मध्ये) कच्च्या पाण्याचा स्त्रोत
१ सोनिया विहार 140 140 अप्पर गंगा कालवा (उत्तर प्रदेशातून)
2 भागीरथी 100 110 अप्पर गंगा कालवा (उत्तर प्रदेशातून)
3 चंद्रवाल I आणि II 90 ९५ यमुना नदी (हरियाणातून)
4 वजिराबाद I, II आणि III 120 123 यमुना नदी (हरियाणातून)
५ हैदरपूर I आणि II 200 240 भाक्रा स्टोरेज आणि यमुना (हरियाणाहून)
6 नांगलोई 40 ४४ भाक्रा स्टोरेज (हरियाणाहून)
७ ओखला 20 20 मुनक कालवा (हरियाणातून)
8 बावना 20 १५ पश्चिम यमुना कालवा (हरियाणातून)
९ द्वारका 50 40 पश्चिम यमुना कालवा (हरियाणातून)
10 पुनर्वापर करणारी वनस्पती ४५ 40 दिल्ली कचरा/सांडपाणी प्रक्रिया केलेले पाणी
11 राणी विहिरी आणि कूपनलिका 120 120 भूजल
12 भागीरथी, हैदरपूर आणि वजिराबाद येथे पाण्याचा पुनर्वापर ४५ -
एकूण 946 MGD

pk_wtp_water_source_map.jpg

अमोनिया रिमूव्हल प्लांट

ध्येय : यमुनेच्या पाण्यात अमोनियाची पातळी 6ppm वरून उपचार करण्यायोग्य मर्यादेपर्यंत कमी करणे

समस्या आणि सद्यस्थिती [४]

  • डीजेबीची झाडे क्लोरीनेशनद्वारे कच्च्या पाण्यात 1ppm पर्यंत अमोनियाची प्रक्रिया करू शकतात

  • हरियाणाने मोठ्या प्रमाणात सोडलेल्या अमोनिया आणि औद्योगिक कचऱ्यामुळे जेव्हा जेव्हा अमोनियाची पातळी 1ppm ची पातळी ओलांडते, तेव्हा दिल्ली जल बोर्ड ट्रीटमेंट प्लांटमधील पाण्याचे उत्पादन प्रभावित होते.

  • यामुळे उत्तर, मध्य आणि दक्षिण दिल्लीतील अनेक भागांना पाणीपुरवठ्याची समस्या भेडसावत आहे

हे दरवर्षी 15-20 वेळा घडते आणि काही घटनांमध्ये अमोनियाची पातळी जास्तीत जास्त उपचार करण्यायोग्य मर्यादेच्या 10 पट वाढते.

योजना: वजिराबाद तलावात इन-सीटू अमोनिया उपचार [५]

  • 235 MGD पेक्षा जास्त चंद्रवल आणि वजिराबाद प्लांट द्वारे पुरवठा केला जातो जे दोन्ही यमुनेच्या कच्च्या पाण्याने भरलेल्या वजिराबाद तलावातून पाणी काढतात.
  • वजिराबाद डब्ल्यूटीपी येथे हा प्लांट उभारण्यात येणार असून, तेथे प्रक्रिया केलेले पाणी शुद्ध केले जाईल
  • मार्च 2023: सीएम अरविंद केजरीवाल यांनी इन-सीटू उपचार प्रकल्पाच्या अंमलबजावणीचे आदेश दिले आणि हा प्रकल्प 4-6 महिन्यांत कार्यान्वित होणार होता.

डिसेंबर २०२३ : नऊ महिने उलटूनही प्रकल्प सुरू झालेला नाही

  • दिल्ली जल बोर्डाच्या अमोनिया प्रक्रिया प्रकल्पातील विलंबाचा अहवाल देण्याचे निर्देश जलमंत्र्यांनी मुख्य सचिवांना दिले आहेत.

पथदर्शी प्रकल्प [६]

  • डिसेंबर 2018 मध्ये शकरपूर रणनी विहीर जेथे 10KLD अमोनिया रिमूव्हल प्लांटमध्ये त्याच तंत्रज्ञानाची एक छोटी आवृत्ती वापरली गेली, ज्याचे उत्साहवर्धक परिणाम दिसून आले
  • 1 एमजीडी उपचार करण्याची क्षमता असलेला पहिला अमोनिया रिमूव्हल प्लांट विकास मार्गाजवळील रानीच्या विहिरीत कार्यान्वित झाला

तपशील

1. नांगलोई वॉटर प्लांट (40 MGD)

pk_wtp_nangloi_1.jpg

  • नांगलोई वॉटर ट्रीटमेंट प्लांटची देखरेख NWS (Nangloi Water Services Pvt Ltd) द्वारे केली जाते जी Veolia Water India आणि तिचे स्थानिक भागीदार, स्वच्छ पर्यावरण द्वारे स्थापित केलेली संयुक्त उद्यम कंपनी आहे. [७]
  • सप्टेंबर 2013 पासून दिल्ली जल बोर्डाकडून सार्वजनिक खाजगी भागीदारी (पीपीपी) मॉडेलवर आधारित 15 वर्षांचा करार देण्यात आला आहे . [७:१]
  • नांगलोई प्लांटची क्षमता 40 MGD पाणी पुरवठा करण्याची क्षमता आहे परंतु ते त्याच्या क्षमतेपेक्षा 44 MGD पातळीवर कार्यरत आहे. [८]
  • 09 ऑक्टोबर 2022: नांगलोई प्लांटमध्ये सध्या 16 फिल्टर बेड आहेत. दिल्ली जल मंडळाने नांगलोई जलशुद्धीकरण केंद्राची फिल्टर बेड्स अपग्रेड करून त्याची क्षमता वाढवण्यासाठी 59.7 कोटी रुपयांच्या प्रकल्पाला मंजुरी दिली . सिमेंट आणि रेतीच्या साह्याने बांधकाम करून केलेले दुरुस्तीचे काम फार काळ टिकत नाही, त्यामुळे डीजेबीने नवीन फिल्टर हाऊस बांधण्याचा निर्णय घेतला आहे. नवीन फिल्टर हाऊस आधुनिक तंत्रज्ञानाने सुसज्ज असेल अशा प्रकारे डिझाइन केले जाईल की ते सुमारे 10-15 टक्के अधिक पाणी प्रक्रिया करेल. [८:१]
  • ते कुडना कमरुद्दीन नगर, निहाल विहार, रानहोल्ला गाव, बकरवाला, नांगलोई जेजेसी आणि कॅम्प, ज्वालापुरी, राजधानी पार्क, फ्रेंड्स एन्क्लेव्ह, कविता कॉलनी, मोहन गार्डन, विकास नगर, उत्तम नगर, मटियाला परिसर, हस्तसाल, डिचास आदी भागांना पाणीपुरवठा करते. कलान आणि झरोडा गाव. [९]
  • सैनिक एन्क्लेव्ह, बदुसराई, दौलतपूर, हसन पुर, खारखारी, झुलजुली उजवा रावता, समसपूर, जाफर पुर कलान, खेरा डाबर, मलिकपूर, मुंढेला खुर्द आणि धनसा हे इतर भाग आहेत. [९:१]

2. हैदरपूर 1 आणि 2 WTP (200 MGD)

pk_wtp_हैदरपूर_raghav_visit.jpg
15 जुलै 2021 - राघव चढ्ढा यांनी जलमंत्री म्हणून हैदरपूर WTP ला भेट दिली

  • हैदरपूर जलशुद्धीकरण प्रकल्प हा 200 MGD क्षमतेचा आशियातील सर्वात मोठा प्रकल्प आहे. यात प्रत्येकी 100 MGD चे दोन स्वतंत्र उपचार संयंत्र आहेत. [१०]
  • कच्चे पाणी दोन स्त्रोतांमधून काढले जाते, उदा. पश्चिम जमुना कालवा (WJC) आणि भाक्रा स्टोरेज. [१०:१]
  • पश्चिम जमुना कालवा (WJC): - तो हथिनीकुंड/ताजेवाला हेड वर्क्स, यमुना नगरच्या वरच्या बाजूला उगम पावतो आणि नंतर कर्नाल, मुनक, पानिपत, खुब्रू, काकरोई आणि बवाना मार्गे हैदरपूर वॉटर वर्क्सपर्यंत जातो. [१०:२]
  • भाक्रा स्टोरेज: दिल्ली जल मंडळाला भाक्रा स्टोरेजमधून भाक्रा नांगल कालव्याद्वारे पाणी मिळते जे कर्नालजवळ WJC ला जोडते. [१०:३]
  • हे पीतमपुरा, शालीमार बाग, सरस्वती विहार, पश्चिम विहार, राजा गार्डन, जावाला हेरी, रमेश नगर आणि उत्तर पश्चिम दिल्ली यासारख्या क्षेत्रांना सेवा देते. हे अंदाजे 18 लाख लोकसंख्येला सेवा देण्याइतके आहे. [१०:४]
  • त्यात वॉटरवर्क्समध्ये सामायिक प्रयोगशाळा आहे. [१०:५]
  • 100 एकर जमिनीवर पसरलेल्या, हैदरपूर WTP मध्ये एक रीसायकल प्लांट आहे जो वेगवेगळ्या युनिट्समधून वाया जाणाऱ्या 16 MGD अतिरिक्त प्रक्रिया केलेले पाणी तयार करतो . [११]
  • नवीन तंत्रज्ञान सादर केल्यानंतर, सध्या हैदरपूर WTP विक्रमी 240 MGD उत्पादन करते [11:1]
  • 25 मे 2023: जलमंत्री सौरभ भारद्वाज यांनी नाल्यातील मूळ पाण्याचा अपव्यय कमी करण्यासाठी या wtp मधून शुद्ध पाणी साठवण्यासाठी 2.2 एकर जमिनीवर एक कृत्रिम तलाव तयार करण्याची घोषणा केली. या तलावाची खोली 6 मीटर आणि क्षमता 1.1 एमजी असेल. त्यामुळे भूजल पातळीही सुधारेल. [११:२]

3. वजिराबाद WTP (120 MGD)

  • दिल्लीतील सर्वात जुन्या जलशुद्धीकरण केंद्रांपैकी एक, 120 MGD क्षमता आहे आणि त्याच्या संकुलातील एक पुनर्वापर युनिट 11MGD पाणी तयार करते. [१२]
  • ते प्रेसिडेंट इस्टेट, सिव्हिल लाइन्स, करोलबाग, पहाडगंज, पटेल नगर, शादीपूर, तिमार पुर मलका गंज, आझाद मार्केट, राजेंद्र नगर, एनडीएमसी क्षेत्र, रामलीला मैदान, दिल्ली गेट, सुभाष पार्क, दर्यागंज, गुलाबी बाग, जहांगीर पुरी यांना पाणीपुरवठा करते. , एपीएमसी, केवल पार्क, एनडीएमसी आणि लगतचा परिसर. [१३]
  • ब्युरो ऑफ इंडियन स्टँडर्ड्सनुसार, पिण्याच्या पाण्यात अमोनियाची स्वीकार्य कमाल मर्यादा ०.५ पीपीएम आहे . सध्या, दिल्ली जल बोर्ड (डीजेबी) कडे 0.9 पीपीएम उपचार करण्याची क्षमता आहे, जरी वजिराबाद तलावामध्ये अमोनिया कधीकधी 5 पीपीएमपर्यंत पोहोचतो [१४]

pk_wtp_wazirabad_1.jpg

वजिराबाद, चंद्रवल आणि ओखा प्लांट्स नियमितपणे बंद राहतात जेव्हा जेव्हा हरियाणाचे पाणी नदीत सतत प्रदूषक सोडते.

  • आप सरकार अमोनियाच्या वाढत्या पातळीला संबोधित करण्यासाठी इन्सिटू अमोनिया उपचार प्रणाली स्थापित करण्याची योजना आखून पावले उचलत आहे [१५]

४. चंद्रवल डब्ल्यूटीपी (९० एमजीडी)

pk_wtp_chandrawal_1.jpg

चंद्रवल डब्ल्यूटीपी दोन टप्प्यांत पूर्वी 1930 (35 MGD) आणि 1960 (55 MGD) मध्ये बांधण्यात आले होते [१६]

  • ते दिल्लीच्या NDMC क्षेत्राला पाणी पुरवठा करते [१७]
  • २९ मे २०१९: चंद्रवल येथील नवीन अतिरिक्त पेयजल उपचार प्रकल्प (WTP) ला दिल्ली जल बोर्डाने (DJB) दिल्लीचे मुख्यमंत्री अरविंद केजरीवाल यांच्या अध्यक्षतेखाली आणि DJB चे अध्यक्ष DJB यांच्या अध्यक्षतेखाली झालेल्या १४६व्या बैठकीत मान्यता दिली आहे [१७:१. ]
  • बोर्डाने (106 MGD) क्षमतेच्या अतिरिक्त WTP बांधकामास मान्यता दिली. प्लांटची अपेक्षित किंमत सुमारे रु. ५९८ कोटी [१७:२]
  • हा प्लांट सिव्हिल लाइन्स, करोल बाग, राजेंद्र नगर, नरैना, दिल्ली कॅन्टोन्मेंट परिसर, NDMC क्षेत्र, चांदनी चौक इत्यादी विविध भागातील २२ लाख रहिवाशांना सेवा पुरवेल [१७:३]

pk_wtp_chandrawal_2.jpg

प्रस्तावित चंद्रवाला नवीन जलशुद्धीकरण प्रकल्प प्रकल्प डीजेबीने L&T बांधकामाला बहाल केला आहे

5. ओखला WTP (20 MGD)

pk_wtp_okhla_1.jpg

6. बवाना WTP (20 MGD)

ते नरेला आणि सुलतानपूर भागात पाणी पुरवठा करते [१८]

pk_wtp_bawana_1.jpg

7. द्वारका WTP (40 MGD)

  • द्वारका WTP चे 2015 मध्ये उद्घाटन झाले, मुनक कालव्यातून पाणी मिळते [19]
  • 13 जुलै 2021: सत्येंद्र जैन यांनी त्याची क्षमता (70 MGD) पर्यंत वाढवण्याचे निर्देश दिले आहेत. जलपातळी वाढवण्यासाठी 10 एकर क्षेत्रामध्ये एक तलाव बांधण्याची योजना आहे [19:1]
  • द्वारका प्रकल्पात अतिरिक्त नवीन WTP काम 8 जुलै 2021 रोजी सुरू झाले. नवीन WTP ची क्षमता (106 MGD) असेल . यामुळे 56 MGD पाणी पुरवठा कोरोनेशन प्लांट STP मधून घेतला जाईल आणि उर्वरित 50-60 MGD पाणी हिमाचल प्रदेशातून मिळणे अपेक्षित आहे. नवीन wtp ची किंमत रु. 280 कोटी असेल [19:2]

pk_wtp_dwarka_1.jpg

पृ ८. सोनिया विहार डब्ल्यूटीपी (१४० एमजीडी)

सोनिया विहार हे सर्वात प्रगत wtp आहे जे दिल्लीच्या 15% पेक्षा जास्त लोकसंख्येला गंगाजल पुरवठा करते [२०]

  • ऑक्टोबर 2023: युनिसेफ, WHO आणि केंद्र सरकारच्या अधिकाऱ्यांनी सोनिया विहार wtp ला भेट दिली. त्यांना पाणी शुद्धीकरण प्रक्रिया आणि प्रयोगशाळेच्या चाचण्यांविषयी माहिती देण्यात आली [२१]

soniaviharwtp.jpeg
pk_wtp_soniavihar_2.jpg

9. भागीरथी WTP (110 MGD)

pk_भागीरथी_wtp_1.jpg

  • भागीरथी डब्ल्यूटीपी 1983 मध्ये डिझाइन आणि कार्यान्वित करण्यात आले होते. ते 40 लाख लोकसंख्येच्या संपूर्ण पूर्व दिल्लीला 24x7 दर्जेदार पिण्याचे पाणी पुरवते. [२२]
  • यापूर्वी स्वहस्ते चालवले जात होते, ते लवचिक नव्हते आणि डीजेबीला पाण्याच्या मागणीतील फरकांवर त्वरित प्रतिक्रिया देऊ देत नव्हते. त्यामुळे संपूर्ण भागीरथी डब्ल्यूटीपी पुनर्वसन आणि ऑटोमेशनसाठी L&T कन्स्ट्रक्शनला एक वर्षाच्या दोष दायित्वासह आणि 10 वर्षांच्या ऑपरेशन आणि देखभालीसाठी सुपूर्द करण्यात आला [२२:१]
  • आता DJB iVision max SCADA अंमलबजावणीच्या मदतीने उपकरणांच्या संपूर्ण ऑपरेशनचे आणि कार्यक्षमतेचे रिअल टाइममध्ये निरीक्षण करण्यास सक्षम आहे. हे दृश्यमानता आणि संभाव्य समस्यांबद्दल लवकर जागरूकता प्रदान करते, ज्यामुळे अनेक प्रकरणांमध्ये गंभीर समस्या टाळल्या गेल्या आहेत [२२:२]
  • 11 ऑक्टोबर 2022 : दिल्ली सरकारने भागीरथी पंत यांची 40 वर्षे जुनी पाण्याची पाइपलाइन बदलण्याचा निर्णय घेतला आहे. 20 किमी लांबीची पाइपलाइन बदलून, पूर्व दिल्लीतील लाखो लोकांना 130 MGD गंगा पाण्याचा पुरवठा केला जाईल [23]

संदर्भ

  1. https://www.hindustantimes.com/cities/delhi-news/water-shortfall-leaves-city-thirsty-djb-bulletin-shows-101715278310858.html ↩︎

  2. https://delhiplanning.delhi.gov.in/sites/default/files/Planning/chapter_13.pdf ↩︎

  3. https://delhijalboard.delhi.gov.in/jalboard/about-us ↩︎

  4. https://www.hindustantimes.com/cities/delhi-news/ammonia-removal-plant-soon-to-boost-water-supply-in-delhi-101679679688106.html ↩︎

  5. https://www.thequint.com/news/delhi-water-minister-atishi-slams-chief-secretary-for-delay-in-wazirabad-treatment-plant-set-up ↩︎

  6. http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/85468650.cms ↩︎

  7. https://nwswater.com/overview-and-scope/ ↩︎ ↩︎

  8. https://www.hindustantimes.com/cities/delhi-news/djb-clears-rs60-cr-project-to-increase-capacity-of-nangloi-water-plant-101665253270784.html ↩︎ ↩︎

  9. https://www.ndtv.com/india-news/nangloi-wtp-maintenance-water-supply-to-be-affected-in-several-areas-of-delhi-on-tuesday-4654158 ↩︎ ↩︎

  10. https://delhipedia.com/haiderpur-water-treatment-plant-world-water-day-2022/ ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎

  11. https://timesofindia.indiatimes.com/city/delhi/djb-to-build-artificial-lake-at-haiderpur/articleshow/100486837.cms ↩︎ ↩︎ ↩︎

  12. https://indianexpress.com/article/cities/delhi/to-treat-wastewater-djb-recycling-plant-inaugurated-at-wazirpur/ ↩︎

  13. https://www.ndtv.com/delhi-news/delhi-stops-operations-as-ammonia-levels-rise-at-2-water-treatments-plants-arvind-kejriwal-2109391 ↩︎

  14. https://www.ndtv.com/delhi-news/high-ammonia-levels-in-yamuna-to-hit-water-supply-djb-2704863 ↩︎

  15. https://www.newindianexpress.com/cities/delhi/2023/nov/02/atishi-inspects-silt-filled-wazirabad-reservoir-water-treatment-plant-2629207.html ↩︎

  16. https://cablecommunity.com/djb-approves-106-mgd-chandrawal-wtp/ ↩︎

  17. https://timesofindia.indiatimes.com/city/delhi/chandrawal-wtp-resarted-water-woes-likely-to-ease/articleshow/101822049.cms ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎

  18. https://indianexpress.com/article/cities/delhi/bawana-water-treatment-plant-opens-today/ ↩︎

  19. https://www.newindianexpress.com/cities/delhi/2021/jul/13/aap-govt-okays-50-mgd-water-plant-at-dwarkato-be-built-in-three-years-2329430. html ↩︎ ↩︎ ↩︎

  20. https://timesofindia.indiatimes.com/city/delhi/the-journey-of-water-at-sonia-vihar-facility/articleshow/72133319.cms ↩︎

  21. https://theprint.in/india/central-govt-officials-unicef-who-inspect-delhi-jal-boards-water-treatment-plants/1800160/ ↩︎

  22. https://www.lntebg.com/CANVAS/canvas/case-study-Integrated-water-management-system-for-Delhi-Jal-Board.aspx ↩︎ ↩︎ ↩︎

  23. https://www.timesnownews.com/delhi/delhi-govt-plans-to-replace-bhagirathi-plant-to-help-provide-clean-water-to-east-delhi-residents-article-94785634 ↩︎