शेवटचे अपडेट: 27 डिसेंबर 2023

¶ ¶ 1. पल्ला यमुना पूर मैदान प्रकल्प

• यमुनेच्या पूरक्षेत्रात प्रत्येक हंगामात पाण्याची पातळी 208 मीटरच्या वर जाते तेव्हा 18 पूर चक्रे होतात ^[१]
• प्रत्येक चक्रातून 2,100 दशलक्ष गॅलन (MG) पाणी मिळते ^[1:1]
• पल्ला पूर मैदान यमुनेच्या उत्तरेस वझिराबादच्या जवळपास २५ किमी पसरले आहे ^[२]
• जलाशय प्रकल्प पावसाळ्यात यमुनेचे पुराचे पाणी भूगर्भातील पाण्याच्या झिरपण्याचे प्रमाण वाढवून शहराच्या भूजलाचे पुनर्भरण करण्यासाठी डिझाइन केले आहे ^[२:१]
• हे भूजल नंतर कमी उन्हाळ्यात वापरण्यासाठी काढले जाऊ शकते ^[2:2]

उद्दिष्ट : 300 MGD पैकी 50 MGD पाणी पुरवठ्यातील तफावत पल्ला पूर मैदानी प्रदेशातून भरून काढता येईल.

¶ पायलट प्रोजेक्ट

पायलट प्रोजेक्ट 2019

• सध्या 40 एकरांमध्ये पसरलेले आहे, त्यापैकी 26 एकरांवर तलाव तयार करण्यात आला आहे ^[3]
• पावसाळ्यात भूजल पुनर्भरणावर पुराचे पाणी साठल्याने होणाऱ्या परिणामांचे मूल्यांकन करण्यासाठी पल्ला येथील संगारपूरजवळ २६ एकर तलाव तयार करण्यात आला होता ^[४]
• किंमत : जमीन 94,328 प्रति एकर दराने भाडेतत्त्वावर देण्यात आली आहे आणि सरकार दरवर्षी प्रकल्पावर सुमारे 52 लाख खर्च करते ^[2:3]
• पायझोमीटर : पुराच्या वेळी रिचार्ज केलेल्या पाण्याच्या परिणामाचा अभ्यास करण्यासाठी 2 किमी अंतरापर्यंत 35 पेक्षा जास्त पायझोमीटर बसवले गेले आहेत ^[4:1]

परिणाम : यश

• पाणी पुरवठा करण्यासाठी आजूबाजूच्या शेतकऱ्यांनी 4000 MG आणि DJB द्वारे बोअरवेलद्वारे 16000 MG नियमित काढल्यानंतरही भूजल पातळीत वाढ दिसून आली ^[३:१]
• पथदर्शी प्रकल्पामुळे पल्ला पूरक्षेत्रात भूजल पातळी २ मीटरने वाढली आहे ^[१:२]

दिल्ली जल बोर्ड पल्ला पूरक्षेत्रातून 25 दशलक्ष गॅलन प्रतिदिन (MGD) अतिरिक्त पाणी काढण्यासाठी 200 ट्यूबवेल बसवणार आहे ^[4:2]

३ वर्षांत भूजल पुनर्भरण डेटा ^[३:२]

• प्रकल्पाची स्थापना झाल्यापासून दरवर्षी सरासरी ८१२ दशलक्ष गॅलन भूजल पुनर्भरण झाले आहे.

तपशीलवार कव्हरेज

https://youtu.be/IJSt4SINR3Q?si=m30izKNRvr-5B8Iq

¶ पूर्ण प्रकल्प ^[१:३]

विस्तार

• यमुनेचे पुराचे पाणी जमा करण्यासाठी तलावाचे क्षेत्र 1,000 एकरपर्यंत वाढविण्यात येणार आहे
• पूर्णत: कार्यान्वित झाल्यानंतर 20,300 MG भूजल पुनर्भरण केले जाईल

वर्तमान स्थिती

• जुलै 2023 : पल्ला पायलटचा अंतिम अहवाल केंद्रीय भूजल आयोग आणि अप्पर यमुना नदी बोर्ड यांना त्यांच्या मंजुरीसाठी सादर करण्यात आला आहे.

¶ ¶ 2. बवाना तलाव पुनर्भरण ^[५]

• तलाव 3 किमी लांब आणि 20 मीटर रुंद आहे
• जुन्या बावना एस्केप ड्रेनचा हा पडून असलेला भाग आहे
• यमुना नदीच्या पाण्याच्या पातळीने धोक्याचे चिन्ह ओलांडल्यावर यमुनेचे अतिरिक्त पावसाचे पाणी बवाना येथील या नवीन कृत्रिम तलावात वळवले जाते.

निकाल : ऑगस्ट २०२२ मध्ये
-- सरोवराने १७ दिवसांत ३.८ एमजीडी पाण्याचे पुनर्भरण केले आहे
-- १.२५ लाख घरांसाठी पुरेसा

संदर्भ :

---

1. https://www.hindustantimes.com/cities/delhi-news/delhi-govt-to-continue-palla-floodplain-project-to-recharge-groundwater-101656008962749.html ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎

2. https://www.hindustantimes.com/cities/delhi-news/delhi-govt-s-palla-floodplain-project-enters-fifth-phase-101689098713827.html ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎

3. https://hetimes.co.in/environment/kejriwal-governkejriwal-governments-groundwater-recharge-experiment-at-palla-floodplain-reaps-great-success-2-meter-rise-in-water-table-recordedments- भूजल-पुनर्भरण-प्रयोग-at-palla-floodp/ ↩︎ ↩︎ ↩︎

4. https://timesofindia.indiatimes.com/city/delhi/djb-to-extract-25mgd-additional-water-from-floodplain-at-palla/articleshow/77044669.cms ↩︎ ↩︎ ↩︎

5. https://www.newindianexpress.com/cities/delhi/2022/aug/19/excess-rainwater-from-yamuna-river-diverted-to-artificial-lakes-to-recharge-groundwater-2489154.html ↩︎