शेवटचे अपडेट: 17 ऑक्टोबर 2024

"जोपर्यंत आम्हाला प्रदूषणाचे स्रोत रिअल-टाइम आधारावर सापडत नाहीत तोपर्यंत आम्ही या विषयावर प्रभावी धोरण तयार करू शकत नाही" - अरविंद केजरीवाल ^[१]

30 जानेवारी 2023 : अरविंद केजरीवाल यांनी वायू प्रदूषणाचे स्रोत ओळखण्यासाठी, रेकॉर्ड करण्यासाठी, शेअर करण्यासाठी आणि रिअल टाइममध्ये अंदाज लावण्यासाठी एक गंभीर वैज्ञानिक अभ्यास आणि एक सर्वसमावेशक सेटअप ( सुपरसाइट, मोबाइल व्हॅन आणि Raasman.com वेबसाइटसह ) अनावरण केले ^[२]

अर्थसंकल्प 2023-24 : आता प्रत्येक जिल्ह्यात रिअल-टाइम प्रदूषण डेटा प्रयोगशाळा स्थापन केल्या जातील ^[३]

वास्तविक वेळेत वायू प्रदूषणाचे स्रोत ओळखणारे दिल्ली हे पहिले शहर बनले आहे ^[४]

हा अभ्यास आयआयटी कानपूर, आयआयटी दिल्ली आणि दिल्ली सरकारसाठी एनर्जी अँड रिसोर्सेस इन्स्टिट्यूट (टेरी) सह विविध संस्थांद्वारे आयोजित केला जात आहे ^[१:१]

भाजपचा आणखी एक अडथळा : दिल्ली आप मंत्री यांच्या सल्ल्याशिवाय भाजप नियुक्त एलजीच्या प्रभावाखाली ऑक्टोबर 2023 पासून ही संशोधन प्रयोगशाळा बंद करण्यात आली आहे ^[3:1]

¶ गरज आणि संघर्ष

सीएम केजरीवाल यांच्या शब्दात, “आतापर्यंत (वायू प्रदूषणाचे स्रोत समजून घेण्यासाठी) आम्ही एकतर्फी विश्लेषण म्हणून केलेल्या अभ्यासावर अवलंबून होतो. अशा दृष्टिकोनाची समस्या अशी होती की आम्ही मर्यादित डेटावर आधारित धोरणे तयार करतो " ^[१:२]

याआधी दिल्लीने या संकल्पनेवर तीनदा प्रयोग केले होते पण असमाधानकारक परिणाम समोर आले होते ^[२:१]

• आयआयटी-कानपूर द्वारे 2016-17 मध्ये पहिला स्त्रोत वाटप अभ्यास केला गेला ^[2:2]
• त्यानंतर 2017-18 मध्ये एनर्जी रिसोर्सेस इन्स्टिट्यूट (TERI) द्वारे ^[2:3]
• त्यानंतर राज्य सरकारने 2019 मध्ये वॉशिंग्टन विद्यापीठाला अभ्यास करण्यास सांगितले. तथापि, 2020 मध्ये तो रद्द करण्यात आला, सरकारने सांगितले की अभ्यास "असमाधानकारक" आहे ^[2:4]

¶ ¶ अंमलबजावणी - रिअल-टाइम स्त्रोत वाटप अभ्यास

• वास्तविक वेळेत वायू प्रदूषणाचे स्त्रोत ओळखणे, रेकॉर्ड करणे आणि सामायिक करणे आणि नंतर प्रदूषण पातळी निश्चित करण्यासाठी डेटा वापरणे हा प्रकल्प आहे ^[2:5]
• हवेच्या गुणवत्तेचे साप्ताहिक, मासिक आणि हंगामी व्याख्या होईल ^[४:१]

एक सुपरसाइट

• या साइटवर अत्याधुनिक वायु विश्लेषक आहेत आणि सर्वोदय बाल विद्यालयाच्या आवारात दिल्लीच्या राऊस अव्हेन्यूमध्ये स्थापित केले आहेत ^[५]

मोबाईल व्हॅन

• कोणत्याही रिमोट स्थानावर रिअल टाइम डेटा गोळा करण्यासाठी सुपरसाइट सारखा सेटअप व्हॅनमध्ये देखील प्रतिरूपित केला जातो ^[5:1]
• रिअल-टाइममध्ये विविध प्रदूषण स्रोतांचे योगदान तपासण्यासाठी दिल्लीतील १३ हॉटस्पॉट्सवर मोबाईल एअर क्वालिटी मॉनिटरिंग व्हॅनची स्थापना करण्यात आली आहे ^[६]

आर-आसमान पोर्टल

• दिल्ली प्रदूषण नियंत्रण मंडळ RAASMAN.com चालवते जे जनतेला रिअल टाइम स्रोत विभाजन डेटा प्रदान करते

२६-२७ सप्टेंबर २०२३ डेटा

¶ ¶ परिणाम ^[७]

दिल्लीतील एकूण प्रदूषणाबाबत सीएम केजरीवाल म्हणाले
--बाहेरील स्रोतांमुळे 35%
-- 26% बायोमास बर्निंगसाठी जबाबदार होते
-- 35% साठी वाहने जबाबदार होती

संदर्भ :

---

1. https://www.thehindu.com/news/cities/Delhi/kejriwal-launches-website-showing-real-time-data-on-sources-of-air-pollution/article66451275.ece/amp/ ↩︎ ↩︎ ↩︎

2. https://www.hindustantimes.com/cities/delhi-news/kejriwal-unveils-study-devices-to-help-combat-air-pollution-in-delhi-101675104001475.html ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎

3. https://www.hindustantimes.com/cities/delhi-news/pollution-body-halted-key-study-says-delhi-govt-101698259434696.html ↩︎ ↩︎

4. https://www.thestatesman.com/cities/delhi/delhi-govt-speeds-project-real-time-source-apporionment-system-1503073722.html ↩︎ ↩︎

5. https://timesofindia.indiatimes.com/city/delhi/delhi-government-to-launch-mechanism-to-collect-real-time-pollution-data/articleshow/97424076.cms?from=mdr ↩︎ ↩︎

6. https://www.outlookindia.com/national/real-time-pollution-data-lab-to-come-up-in-every-district-in-delhi-news-272183 ↩︎

7. https://www.indiatoday.in/cities/delhi/story/delhi-cm-arvind-kejriwal-inaugurats-real-time-source-apportionment-tackle-pollution-2328454-2023-01-31 ↩︎