वाढणारा जैव-इंधन उद्योग: पंजाबमधील भाताच्या खोडापासून CBG(बायोगॅस), बायो-पॉवर, ग्रीन हायड्रोजन आणि इथेनॉल प्लांट्स

शेवटचे अपडेट: 26 ऑक्टोबर 2024

आप सरकारच्या अंतर्गत जैव-इंधन उद्योग झपाट्याने वाढत आहे

1. सीबीजी (बायोगॅस) किंवा बायो-सीएनजी [१] :
-- पंजाबने 720 टन प्रतिदिन (TPD) CBG क्षमता आणि 24-25 लाख टन भाताच्या पेंढ्याचा वापर असलेले 58 CBG प्रकल्पांचे वाटप केले आहे.
-- 4 प्रकल्प अगोदरच CBG च्या एकूण 85 TPD क्षमतेसह चालू आहेत
-- पुढील 1.5 वर्षात आणखी 7 : 2024-25 मध्ये 20 TPD क्षमतेसह 1 आणि 2025-26 मध्ये 59 TPD च्या एकत्रित क्षमतेसह 6

2. जैव-शक्ती : पंजाबने आधीच स्थापना केली आहे [२]
-- 97.50 मेगावॅट क्षमतेचे 11 बायोमास ऊर्जा प्रकल्प
-- दरवर्षी ८.८ लाख मेट्रिक टन भात पेंढा वापरण्याची शक्यता आहे
-- पाइपलाइनमध्ये आणखी प्रकल्प

3. बायो-इथोनॉल आणि 4. ग्रीन हायड्रोजन : झाडे प्रगतीपथावर आहेत

शेतकऱ्यांची कमाई : लुधियाना (पंजाब) शेतकरी भाताच्या पेंढ्यापासून 31 लाख रुपये कमावतो [3]

biogas_plant.jpg

1. जैव वायू (CBG) प्लांटला खूळ

एकदा कार्यान्वित झाल्यानंतर 58 वनस्पती तयार होतील [1:1]
-- ~5,000 व्यक्तींसाठी थेट रोजगार
-- ~7,500 लोकांसाठी अप्रत्यक्ष रोजगार

अ. संगरूर, पंजाब येथे व्हर्बिओ स्टबल ते बायो गॅस (सीबीजी) प्लांट [४]

आशियातील सर्वात मोठे , 300 टन/दिवसावर उपचार करण्याची क्षमता आणि 45000 एकर भाताच्या पिकातील खोड हाताळण्याचे उद्दिष्ट आहे

  • 18 ऑक्टोबर 2022 : पंजाबचे मुख्यमंत्री भगवंत मान आणि केंद्रीय मंत्री हरदीपसिंग पुरी यांनी औपचारिकपणे लाँच केले.
  • 390 प्रत्यक्ष आणि 585 अप्रत्यक्ष रोजगार निर्माण केले

५ नोव्हेंबर २०२२

  • 36 बेलर मशीन, 1500 शेतकऱ्यांनी नोंदणी केली
  • 22 ऑक्टोबरपर्यंत एकूण 35000 टन क्षमतेपैकी 19000 धानाचे संपादन केले
  • 41% क्षमतेत कार्यरत
  • मशिन्सचा तुटवडा, जागरूकता आणि तत्पर मदतीचा अभाव यामुळे गेल्या वर्षीचे उद्दिष्ट कमी झाले.
  • राज्य सरकारने आता मोठ्या प्रमाणात केलेल्या व्यवस्था आणि योग्य परिश्रमामुळे गोष्टी अधिक चांगल्या प्रकारे सुव्यवस्थित होतील

ब. होशियारपूर सीबीजी प्रकल्प [५]

  • 20 TPD क्षमतेचा प्रकल्प 49,350 मेट्रिक टन कृषी अवशेष वापरेल
  • हा प्रकल्प डिसेंबर २०२३ पर्यंत कार्यान्वित होण्याची शक्यता आहे
  • 140 कोटींचा CBG प्लांट उभारण्यासाठी 40 एकर जागा निश्चित करण्यात आली आहे.
  • प्रत्यक्ष किंवा अप्रत्यक्षपणे 200 लोकांना रोजगाराच्या संधी

2. बायोमास पॉवर प्रकल्प

21 जून 2024 : PSPCL चा 10 MW क्षमतेचा बायोमास प्लांट (जिल्हा फतेहगढ साहिब) [6]
-- प्रगत डेन्मार्क तंत्रज्ञान बॉयलरसह 15 वर्षांनंतर पुन्हा सुरू केले
-- वार्षिक ~1 लाख टन भाताचा पेंढा वापरेल
-- 400-500 व्यक्तींना प्रत्यक्ष आणि अप्रत्यक्ष रोजगार

भोगपूर सहकारी साखर कारखाना हा असाच आणखी एक प्रकल्प आहे [७]
-- दररोज 400 मेट्रिक टन भाताच्या भुसाचा वापर करून ताशी 10 मेगावॅट वीज निर्मिती
-- शेतकऱ्यांना 180-250 रुपये प्रति क्विंटल मोबदला देण्यात आला

नवीन प्रकल्प [8]

  • पंजाबने 100 मेगावॅट क्षमतेचे नवीन बायोमास ऊर्जा प्रकल्प प्रस्तावित केले आहेत, ज्यात दरवर्षी 10 लाख टन भाताचा पेंढा वापरला जाईल.
  • राज्यात नवीन बायोमास सौर संकरित ऊर्जा प्रकल्प उभारण्यासाठी केंद्राकडून आर्थिक सहाय्य आणि तांत्रिक सहाय्य मागितले.
    • पर्यावरणपूरक नूतनीकरणीय उर्जेच्या स्त्रोतांना प्रोत्साहन देण्यासाठी आणि त्याच वेळी पेंढा जाळण्याची समस्या कमी करण्यासाठी.
    • केंद्र VGF (व्हायबिलिटी गॅप फंडिंग) निधीतून 5 कोटी/मेगावॅट प्रकल्प प्रस्तावित

3. बायो-इथेनॉल प्लांट [९] [१०]

  • 2 लाख मेट्रिक टन प्रतिवर्षी भातपिकाचा वापर केला जाईल

हिंदुस्तान पेट्रोलियम कॉर्पोरेशन लिमिटेड (HPCL) द्वारे तळवंडी साबो, भटिंडा येथे 600 कोटी रुपये खर्चून बायोइथेनॉल प्लांट उभारला जाणार आहे.

पृ ४. ग्रीन हायड्रोजन [११]

पंजाबचे मंत्री अमन अरोरा यांनी मोनॅको (फ्रान्स आणि इटली शेजारील युरोपीय देश ) येथील मोनॅको हायड्रोजन फोरमच्या दुसऱ्या आवृत्तीत ग्रीन हायड्रोजन व्हिजन शेअर केले.

पंजाब भाताच्या पेंढ्यापासून ग्रीन हायड्रोजन तयार करण्यासाठी 5 TPD पायलट तंत्रज्ञान प्रात्यक्षिक प्रकल्प उभारण्यास उत्सुक आहे

  • पंजाब उद्योगांना अनेक प्रमुख प्रोत्साहने देऊन बायोमासपासून ग्रीन हायड्रोजन प्रकल्पांना प्रोत्साहन आणि सुविधा देत आहे
    • बांधकामादरम्यान 100% वीज शुल्क सूट
    • जमीन वापरात कोणताही बदल नाही (CLU) आणि बाह्य विकास शुल्क (EDC)
    • जमीन नोंदणीसाठी 100% मुद्रांक शुल्क सूट
    • जमीन भाडेपट्टीसाठी 100% मुद्रांक शुल्क सूट

संदर्भ :

  1. https://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/aman-arora-unveils-punjab-state-policy-biofuels-agri-waste-soil-content-9624399/ ↩︎ ↩︎

  2. https://www.hindustantimes.com/cities/chandigarh-news/over-4k-nodal-officers-to-help-punjab-check-stubble-burning-101694199692497.html ↩︎

  3. https://www.tribuneindia.com/news/punjab/ludhiana-farmer-shows-the-way-makes-31-l-from-paddy-straw-556508 ↩︎

  4. https://www.indiatoday.in/india/story/compressed-bio-gas-plant-in-sangrur-punjab-not-working-at-full-capacity-stubble-2293830-2022-11-05 ↩︎

  5. https://www.babushahi.com/full-news.php?id=171645 ↩︎

  6. https://www.babushahi.com/full-news.php?id=186661 ↩︎

  7. https://www.tribuneindia.com/news/jalandhar/bhogpur-co-op-sugar-mill-shows-the-way-557213 ↩︎

  8. https://www.tribuneindia.com/news/punjab/punjab-minister-aman-arora-meets-rk-singh-for-push-to-green-energy-production-479711 ↩︎

  9. https://www.peda.gov.in/waste-to-energy-projects ↩︎

  10. https://www.tribuneindia.com/news/archive/bathinda/2-years-on-work-on-rs-600-cr-ethanol-plant-yet-to-take-off-843774 ↩︎

  11. https://www.babushahi.com/full-news.php?id=175264 ↩︎