शेवटचे अपडेट: 4 ऑक्टोबर 2024

स्वातंत्र्योत्तर काळातील पहिला नवा कालवा ^[१]

149.53 किमी लांबीचा माळवा कालवा प्रकल्प ~2 लाख एकर सिंचनाच्या गरजा पूर्ण करेल ^[1:1]

पाण्याच्या वाट्याचे नुकसान : सध्या पंजाबला भाक्रा धरणातून फक्त ६८% भत्ता मिळतो ^[२]
-- राजस्थानला 125% आणि हरियाणाला 110-115%
--माळवा कालवा ही विसंगती दूर करून समतोल निर्माण करण्यास मदत करेल

¶ फायदे ^[२:१]

संपूर्ण फिरोजपूर फीडर परिसरातील 190 गावांनाही सातत्याने पाणी मिळण्यास सुरुवात होणार आहे

• यापुढे कालव्याच्या आवर्तनाची गरज भासणार नाही
• दक्षिण माळव्यातील 4 जिल्ह्यांमध्ये सिंचन सुविधा वाढवणार - फाजिल्का, मुक्तसर साहिब, भटिंडा आणि फरीदकोट
• फिरोजपूर (28 गावे), फरीदकोट (10 गावे) आणि मुक्तसर (24 गावे) जिल्ह्यांना लाभ मिळण्याचा अंदाज आहे.

¶ तपशील ^[१:२]

• हा कालवा 149.53 किमी लांब, 50 फूट रुंद आणि 12.6 फूट खोल असेल.
• माळवा कालव्यात दोन हजार क्युसेकहून अधिक पाणी येणार आहे
• फिरोजपूर जिल्ह्यातील सतलज नदीवरील हरीके हेडवर्क्स येथे उगम पावेल
• प्रस्तावित कालवा, जो मुक्तसर जिल्ह्यातील वारिंग खेरा गावात हरियाणाच्या सीमेजवळ जाईल ^[२:२]
• सरहिंद फीडर आणि राजस्थान फीडर कालव्याला समांतर वाहतील, नंतरच्या पूर्वेला ^[२:३]
• राजस्थान फीडरच्या डाव्या बाजूला राजस्थानच्या वापरात नसलेल्या जमिनीवर हा कालवा बांधण्याचा प्रस्ताव आहे.
• ५ मार्च २०२४ : एफएम हरपाल चीमा यांनी २०२४-२५ च्या अर्थसंकल्पात प्रकल्पाची घोषणा केली.

¶ ऐतिहासिक ^[१:३]

300 पेक्षा जास्त लिफ्ट पंप सरहिंद फीडरवर फरीदकोट आणि मुक्तसर दरम्यान कार्यरत आहेत, जे राजस्थान फीडरच्या दुसऱ्या काठावरील क्षेत्राला सिंचन करतात ^[2:4]

• राजस्थान फीडरची क्षमता 18,000 क्युसेक आहे आणि नेहरूंच्या कार्यकाळात (माजी पंतप्रधान जवाहरलाल नेहरू) झालेल्या करारांमुळे पंजाबमध्ये कोणीही त्याला हात लावू शकत नाही.
• सरहिंद फीडर कालवा पंजाबचा असून त्यातून ५ हजार क्युसेक पाणी वाहते

संदर्भ :

---

1. https://www.hindustantimes.com/cities/chandigarh-news/malwa-canal-to-irrigate-2-lakh-acres-in-southern-punjab-mann-101722101543329.html ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎

2. https://indianexpress.com/article/explained/in-water-starved-punjab-plans-for-a-new-irrigation-canal-raise-several-concerns-9499220/lite/ ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎