नोटाबंदी - एक ऐतिहासिक घोडचूक
शेवटचे अपडेट: 6 एप्रिल 2024
8 नोव्हेंबर 2016: रात्री पंतप्रधान मोदींची धक्कादायक घोषणा.
4 तासांपेक्षा कमी नोटीस देऊन, ₹ 500 आणि ₹ 1,000 च्या नोटांच्या रूपात चलनात असलेल्या एकूण चलनापैकी 86% "कागदाचे निरुपयोगी तुकडे" असे रेंडर केले गेले.
अपयश
-- विमुद्रीकरण केलेल्या १५.४१ लाख कोटींपैकी फक्त ०.७% (₹१०,७२० कोटी) सिस्टममध्ये परत आले नाहीत [१]
-- चलनात असलेली रोकड **₹१७ लाख कोटी (नोव्हेंबर'१६) वरून ₹३३ लाख कोटी (ऑक्टोबर'२३) पर्यंत दुप्पट झाली [२]
-- GDP वाढ जुलै-सप्टेंबर 2016 मधील 9.67% प्रति वर्षापासून जुलै-सप्टे 2017 मध्ये 5.32% पर्यंत घसरली [३]
-- लाखो नोकऱ्या गेल्या आणि 1000 MSME बंद झाले [4]
हुड अंतर्गत घोटाळे?:
-- मोदींनी 500 आणि 1000 रुपयांच्या नोटांवर बंदी आणण्यापूर्वी भाजप रिअल इस्टेटमध्ये गुंतवणूक करण्यात व्यस्त होता ; अगदी नोव्हेंबर २०१६ च्या पहिल्या आठवड्यापर्यंत [५]
-- नोटाबंदीच्या 5 दिवसांत अमित शहा आणि भाजपशी निगडीत गुजरातच्या 11 बँकांमध्ये 3,118 कोटी रुपये जमा झाले आहेत [6]
-- 745.59 कोटी रुपयांच्या अवैध नोटा 5 दिवसांच्या आत ADCB मध्ये जमा केल्या ज्याचे संचालक अमित शहा आहेत [7]नोटाबंदी झालेल्या चलनाच्या ठेवी घेण्याच्या घोषणेच्या ५ दिवसांनंतर सहकारी बँकांवर बंदी घालण्यात आली [७:१] :)
नोटाबंदीपूर्वी आणि नंतर भारताच्या पंतप्रधानांचे प्रधान सचिव नृपेंद्र मिश्रा [८] , स्वतःच्या शब्दात अपयश कबूल करतात
1> आम्ही 100% यशस्वी झालो नाही
2> काळ्या पैशाची पांढऱ्यामध्ये मोठ्या प्रमाणात देवाणघेवाण झाली
¶ ¶ सदोष कल्पना
"तपशीलवार विश्लेषणाने हे सिद्ध केले की नोटाबंदी अयशस्वी झाली , कारण ती चुकीची नियोजित होती म्हणून नाही, तर ती एक सदोष कल्पना होती म्हणून "
-- भास्कर चक्रवर्ती यांनी हार्वर्ड बिझनेस रिव्ह्यू [९]
भ्रष्ट लोक गैरमार्गाने पैसे कसे पार्क करतात [१०]
- अघोषित संपत्तीचा फक्त एक छोटासा भाग रोख स्वरूपात ठेवला जातो
- आयकर तपासणीच्या विश्लेषणात, अवैध पैशांचा सर्वाधिक रोख घटक केवळ 6% असल्याचे आढळून आले.
- उरलेली रक्कम व्यवसाय, स्टॉक, रिअल इस्टेट, दागिने किंवा “बेनामी” मालमत्तांमध्ये गुंतवली गेली, जी अगदी दुसऱ्याच्या नावाने विकत घेतली गेली.
¶ ¶ परिणाम: सर्व उद्दिष्टे अत्यंत अयशस्वी झाली
¶ ¶ 1. परत केलेले पैसे
किमान ₹3-4 लाख कोटींचा काळा पैसा नष्ट होण्याची अपेक्षा आहे
ऑगस्ट 2018 : केवळ ₹10,720 कोटी बँक खात्यांमध्ये परत आले नाहीत, जे विमुद्रीकरण केलेल्या रोख रकमेपैकी फक्त 0.70% आहे [1:1]
नवीन नोटांच्या छपाईचा खर्च 1000 कोटींच्या घरात गेला [११]
¶ ¶ 2. चलनात रोख
भारतीय अर्थव्यवस्थेत चलनात असलेली रोख रक्कम दुप्पट झाली आहे, नोव्हेंबर २०१६ मध्ये ₹१७ लाख कोटींवरून ऑक्टोबर २०१३ मध्ये ती ३३ लाख कोटींवर पोहोचली आहे [२:१]
¶ 3. जीडीपी वाढ मंदावली [३:१]
त्रैमासिक GDP वाढ जुलै-सप्टेंबर 2016 मधील 9.67% वार्षिक वरून जुलै-सप्टे 2017 मध्ये 5.32% पर्यंत सलग पाच तिमाहीत घसरली
¶ पृ 4. नोकऱ्या आणि एमएसएमई वर परिणाम [४:१]
15 कोटी रोजंदारी करणाऱ्यांची अनेक आठवड्यांपासून रोजीरोटी गमवावी लागली
- नोटाबंदीमुळे किमान 1.5 दशलक्ष नोकऱ्या
- 100 हून अधिक जीव गेले
- हजारो एमएसएमई युनिट्स बंद करण्यात आली
संदर्भ :
https://economictimes.indiatimes.com/news/economy/finance/after-almost-two-years-of-counting-rbi-says-99-3-of-demonetised-notes-returned/articleshow/65589904.cms ↩︎ ↩︎
https://www.businesstoday.in/latest/economy/story/7-years-after-demonetisation-cash-circulation-in-economy-nearly-doubles-to-33-lakh-crore-survey-404967-2023- 11-07 ↩︎ ↩︎
https://statisticstimes.com/economy/country/india-quarterly-gdp-growth.php ↩︎ ↩︎
https://www.theguardian.com/world/2018/aug/30/india-demonetisation-drive-fails-uncover-black-money ↩︎ ↩︎
https://www.catchnews.com/india-news/bjp-bought-land-worth-crores-just-before-note-ban-1480019920.html ↩︎
https://www.indiatoday.in/india/story/rs-3-118-crore-deposited-in-11-gujarat-banks-linked-to-amit-shah-bjp-after-demo-congress-1266960- 22-06-2018 ↩︎
https://thelogicalindian.com/news/amit-shah-bank-rs-745-crore/ ↩︎ ↩︎
https://hbr.org/2017/11/one-year-after-india-killed-off-cash-heres-what-other-countries-should-learn-from-it ↩︎
https://www.brookings.edu/articles/early-lessons-from-indias-demonetization-experiment/ ↩︎
https://economictimes.indiatimes.com/news/economy/finance/banknotes-printing-cost-rose-to-nearly-rs-8000-crore-in-demonetisation-year-govt/articleshow/67148332.cms ↩︎
Related Pages
No related pages found.