तारीख: 21 जून 2023

-- पंजाब विधानसभेने राज्य विद्यापीठांच्या कुलपतीपदावरून राज्यपालांना हटवण्यासाठी विधेयक मंजूर केले ^[१]
-- समान विधेयक मंजूर करणारे चौथे राज्य बनले ^[१:१]
-- आत्तापर्यंत फक्त गुजरातच्या विधेयकावर राज्यपालांनी स्वाक्षरी केली आहे ^[२]

¶ वेगवेगळ्या आयोगांनी केलेल्या शिफारशी

पुंची आयोग ^{[३] [४]}

• कुलपती म्हणून राज्यपालांच्या भूमिकेमुळे कार्यालयाला वाद किंवा सार्वजनिक टीका होऊ शकते
• त्यामुळे राज्यपालांची भूमिका केवळ घटनात्मक तरतुदींपुरती मर्यादित ठेवावी

सरकारिया आयोग ^[३:१]

• सरकारिया आयोगाने शिफारस केली आहे की राज्य विधिमंडळांनी राज्यपालांना वैधानिक अधिकार बहाल करणे टाळावे, ज्याची राज्यघटनेने कल्पना केलेली नाही.

यूजीसी ^[५]

• यूजीसीचा असा विश्वास आहे की कुलपतींची नियुक्ती राज्यांच्या अखत्यारीत आहे
• आणि उच्च शिक्षण नियामक (यूजीसी) तेव्हाच हस्तक्षेप करू शकतो जेव्हा कुलगुरूंच्या नियुक्तीमध्ये विसंगती असेल.

¶ पूर्वीची उदाहरणे ^{[५:१] [४:१]}

• एप्रिल 2022 मध्ये, तामिळनाडू विधानसभेने कुलगुरूंच्या नियुक्तीचे अधिकार हस्तांतरित करण्यासाठी दोन विधेयके मंजूर केली.
• १५ जून २०२२ रोजी, पश्चिम बंगाल विद्यापीठ कायदे (दुरुस्ती) विधेयक २०२२ विधानसभेने मंजूर केले.
• 2021 मध्ये, महाराष्ट्राने राज्य सार्वजनिक विद्यापीठांच्या कुलगुरूंची नियुक्ती करण्याच्या प्रक्रियेत सुधारणा केली परंतु त्यानंतरच्या भाजप+ सरकारने ती पूर्ववत केली .
• केरळनेही असेच विधान केले
• राजस्थाननेही अशाच कायद्यासाठी विधेयकाचा मसुदा तयार केला आहे

हे सर्व कायदे अद्याप राज्यपालांच्या मंजुरीच्या प्रतीक्षेत आहेत

¶ गुजरात ^{[५:२] [६] [२:१]}

-- गुजरात विधानसभेने 2013 मध्ये राज्यपालांना राज्य विद्यापीठांच्या कुलगुरूपदावरून हटवण्यासाठी गुजरात विद्यापीठ कायदा (सुधारणा) विधेयक मंजूर केले होते.
- केंद्रात भाजप सत्तेवर आल्यानंतर 2015 मध्ये राज्यपालांनी स्वाक्षरी केली

संदर्भ :

---

1. https://www.hindustantimes.com/india-news/punjab-assembly-unanimously-passes-bill-making-cm-chancellor-of-state-run-universities-replacing-governor-101687288365717.html ↩︎ ↩︎

2. https://timesofindia.indiatimes.com/city/ahmedabad/governor-signs-away-all-his-powers-over-varsities/articleshow/47570498.cms ↩︎ ↩︎

3. https://prsindia.org/theprsblog/explained-role-of-governor-in-public-universities?page=9&per-page=1 ↩︎ ↩︎

4. https://www.outlookindia.com/national/explained-can-a-governor-be-removed-as-a-chancellor-of-universities-what-previous-incidents-say-news-235892 ↩︎ ↩︎

5. https://www.thehindu.com/news/national/ugc-not-to-interfere-in-opposition-states-move-to-remove-governors-as-chancellors-of-universities/article66676290.ece ↩︎ ↩︎ ↩︎

6. https://prsindia.org/files/bills_acts/bills_states/gujarat/2020/Bill 26 of 2020 Gujarat.pdf ↩︎