उत्तराखंडमध्ये उगम पावल्यानंतर, यमुना हिमाचलमध्ये प्रवेश करते आणि हिमालयातील असंख्य नद्यांमधून पाणी गोळा करते ज्या ताज्या पावसाच्या पाण्याने भरलेल्या असतात ^[१]

¶ हातनी कुंड बॅरेज ^[२][३]

यमुना अखेरीस हरियाणाच्या यमुना नगर जिल्ह्यातील हथनी कुंड बॅरेजमधून जाते, जे पुढे दिल्लीला पाणी सोडते.

हथनी कुंड बॅरेज हा जलाशय नसून पाण्याचे नियमन करतो, त्याच्या तीन शाखा आहेत:

1. पश्चिम यमुना कालवा (WYC)
   • हरियाणाच्या दिशेने
   • क्षमता 18000 क्युसेक ^[9]
2. पूर्व यमुना कालवा (EYC)
   • यूपीच्या दिशेने
   • क्षमता 7000 क्युसेक ^[9]
3. यमुना मुख्य नदी
   • दिल्लीच्या दिशेने

साधारणत: बॅरेजमधून सर्व 3 शाखांमध्ये पाणी सोडले जाते

¶ दिल्ली पूर 2023 ^[2][3]

AAP स्थिती:

1. 18000 क्युसेकची क्षमता असूनही 9 जुलै ते 13 जुलै 2023 पर्यंत पश्चिम यमुना कालव्याकडे (हरियाणाच्या दिशेने) कोणतेही/नगण्य पाणी सोडण्यात आले.
2. 7000 क्युसेक क्षमता असूनही 9 जुलै ते 13 जुलै 2023 पर्यंत पूर्व यमुना कालव्याकडे (उत्तर प्रदेशच्या दिशेने) सोडण्यात आलेले नाही/नगण्य पाणी ^[९]
3. बहुतेक पाणी दिल्लीच्या दिशेने सोडण्यात आले, परिणामी शहराला पूर आला

9-13 जुलै 2023 पासून

• 9 जुलै 2023 रोजी 2 लाख क्युसेकहून अधिक पाण्याचा विसर्ग सुरू झाला
• 11 जुलै 2023 रोजी सर्वाधिक 3.58 लाख क्युसेक पाण्याचा विसर्ग करण्यात आला

13 जुलै 2023 ^[४]

अधिकृत वेबसाइटवरील दैनिक पाणी प्रकाशन डेटानुसार:

• एकूण फक्त 1.51 mcum पाणी हरियाणा आणि UP शाखांमध्ये वळवण्यात आले
• दिल्लीच्या दिशेने ९९.४२ टक्के पाणी सोडण्यात आले

दिल्ली सरकारने पत्रकार परिषदेद्वारे हे उघड केल्यानंतर आणि या वितरणावर प्रश्नचिन्ह उपस्थित केल्यानंतर, EYC आणि WYC मध्ये पाणी सोडण्यात आले ^[6]

13 जुलै रोजी सीएम अरविंद केजरीवाल यांनी हथनी कुंडवर गृहमंत्री अमित शहा यांच्या हस्तक्षेपाची मागणी केली होती परंतु त्याचा फारसा परिणाम दिसून आला नाही ^[७]

१४ जुलै २०२३ ^[४]

अधिकृत वेबसाइटवरील दैनिक पाणी प्रकाशन डेटानुसार:

• एकूण 15.48 mcum पाणी हरियाणा आणि UP शाखांमध्ये वळवण्यात आले
• दिल्लीकडे केवळ 83.47 टक्के पाणी सोडण्यात आले

हरियाणा/उत्तर प्रदेशकडे पाणी :

निरपेक्ष प्रमाणात 10 पट जास्त पाणी

29 पट जास्त पाणी % वाटा

पाण्याच्या प्रवाहाची तुलना करणारे व्हिडिओ पुरावे ^[५]

१५ जुलै २०२३ ^[४]

अधिकृत वेबसाइटवरील दैनिक पाणी प्रकाशन डेटानुसार:

• एकूण 16.78 mcum पाणी हरियाणा आणि UP शाखांमध्ये वळवण्यात आले
• दिल्लीकडे फक्त ७७.७९ टक्के पाणी सोडण्यात आले

हरियाणा/उत्तर प्रदेशकडे पाणी :

निरपेक्ष प्रमाणात 11 पट जास्त पाणी

% वाट्याच्या दृष्टीने ३८ पट जास्त पाणी

इतर बाजूची स्थिती ^[९] :

सीडब्ल्यूसीने एक मार्गदर्शक सूचना जारी केली आहे की यमुनेतील पाण्याचा प्रवाह जर 1 लाख क्युसेक पाण्याचा प्रवाह वाढला, जो उंबरठा चिन्ह आहे, तर दोन कालव्याचे दरवाजे बंद करावेत.

हथनी कुंड पाणी नियामकाने पुरवठा अधिक चांगल्या प्रकारे नियंत्रित केला असता का?

शेवटी विचार करण्याचा मुद्दा असा आहे की हे पाणी सोडण्याचे शिखर आहे की दिवसभरात सरासरी विसर्जनाचे शिखर कोणते महत्त्वाचे आहे?

जर रेग्युलेटरवर शून्य नियंत्रण असेल, तर रेग्युलेटर बिल्ट-अप करणे व्यर्थ ठरेल. रेग्युलरची भूमिका असते पण मर्यादित मर्यादेपर्यंत आणि त्या मर्यादित नियंत्रणाच्या व्यवस्थापनावर येथे चर्चा होत आहे.

संदर्भ:
[१] https://en.wikipedia.org/wiki/Yamuna

[२] https://twitter.com/AamAadmiParty/status/1680094851985973249

[३] https://twitter.com/attorneybharti/status/1679869133209604097

[४] http://hathnikundscada.com/

[५] https://twitter.com/AamAadmiParty/status/1679903301138276358

[६] https://twitter.com/AamAadmiParty/status/1679767762288414720

[७] https://www.hindustantimes.com/cities/delhi-news/delhi-cm-seeks-home-minister-s-help-as-yamuna-water-level-rises-bjp-claims-insufficient-flood -शमन-उपाय-101689186231613.html

[8] https://timesofindia.indiatimes.com/city/delhi/its-not-just-haryana-heres-why-delhi-is-flooded-despite-little-rain-in-4-days/articleshow/101741441 .cms?from=mdr

[९] https://www.republicworld.com/india-news/general-news/delhi-floods-how-hathnikund-barrage-works-aaps-allegation-falls-flat-articleshow.html