निरोगी राष्ट्र हेच श्रीमंत राष्ट्र असू शकते

परंतु 2022-23 BE नुसार, एकत्रित केंद्र आणि राज्यांद्वारे एकूण आरोग्य खर्च = GDP च्या केवळ 2.1% ^[1]

¶ ¶ खिशातून (OOP) खर्च ^[२]

मार्च 2022 पासून जागतिक आरोग्य संघटनेच्या (WHO) अहवालाच्या अंदाजानुसार

17% पेक्षा जास्त कुटुंबांना दरवर्षी आरोग्यावरील आपत्तीजनक पातळीवरील खर्च येतो

OOP खर्चापैकी 70% रुग्णांच्या काळजी*, विशेषत: औषधांवरून काढले जातात

आरोग्यावरील उच्च OOP खर्चामुळे दरवर्षी 55 दशलक्ष भारतीय गरिबीत जातात

* _{रूग्णांची काळजी घेणे = रुग्णालयात दाखल केल्याशिवाय वैद्यकीय सेवा}

¶ ¶ कोविड प्रभाव आणि अद्याप केवळ पुनर्प्राप्ती ^[3]

• FY23 मध्ये उपभोग खर्च 7.7 टक्क्यांनी वाढण्याची अपेक्षा असली तरी मध्यमवर्गीय आणि श्रीमंत कुटुंबांच्या उपभोगाच्या बाजूने ते खूपच कमी आहे.

एकूण घरगुती डिस्पोजेबल उत्पन्नामध्ये तळाच्या 20 लोकसंख्येचा वाटा

• प्री-कोविडमध्ये 6.5%
• कोविड-19 दरम्यान 3% पर्यंत खाली आले
• आता पुन्हा 4.5% पर्यंत
  _{(2016, 2021 आणि 2023 मधील सर्वेक्षणे दर्शविली आहेत)}

म्हणजे बहुतांश तळातील ४०% कुटुंबे अजूनही क्रयशक्तीच्या पुनर्प्राप्तीवर आहेत

कारण ते सध्या त्यांचा उपभोग व्यवस्थापित करत आहेत आणि महामारीच्या काळात घेतलेल्या उपभोगाशी संबंधित कर्ज देखील भरत आहेत

¶ खाजगी क्षेत्र ^[२:१]

खाजगी:
-> ९०% औषधे वितरित केली
-> ~15,097 रुग्णालयांपैकी 68%
-> ~625,000 रुग्णालयातील खाटांपैकी 37%
-> 85% सर्व एक्स-रे मशीन आणि सीटी स्कॅनर
-> सर्व MRI आणि अल्ट्रासोनोग्राफी मशीनपैकी 80%

¶ सरकार ^[२:२]

2022-23 BE नुसार, एकत्रित केंद्र आणि राज्यांद्वारे एकूण आरोग्य खर्च = GDP च्या केवळ 2.1% ^[1:1]

खाली आलेख दाखवतो की, सहकारी विकसनशील देशांमध्येही भारत आरोग्य खर्चात किती मागे आहे

खाली आलेख दाखवतात की एकूण आरोग्यावरील खर्चातही सरकारचा वाटा किती कमी आहे अर्थात बहुतेक नफ्याच्या भुकेलेल्या खाजगी गुंतवणुकीमुळे चालतो ^[४]

FY19 मध्ये सर्व सरकारच्या (केंद्र + राज्य) आरोग्यावरील खर्चाचा वाटा 40.6 टक्क्यांवर पोहोचला आहे ^[4:1]

¶ रूग्णालयातील बेड ^[२:३]

दर 10,000 लोकसंख्येमागे रुग्णालयातील खाटांची संख्या लक्षात घेता धक्कादायक स्थिती
-- 2/3 बांगदेश
-- 50% इंडोनेशिया
-- चीनमध्ये 10% बेड

गेल्या 2 दशकात रुग्णालयातील खाटा
-- चीनने आपल्या बेडची संख्या प्रति 10,000 लोकसंख्येमागे 2.5x इतकी वाढवली
-- भारताने दर 10,000 लोकसंख्येमागे बेडच्या संख्येत शून्य वाढ दर्शवली

वरील डेटामध्ये खाजगी रुग्णालयातील खाटा समाविष्ट आहेत, जर फक्त सरकारी रुग्णालये असतील तर

¶ आरोग्य कर्मचारी ^[२:४]

भारतातील आरोग्य कर्मचारी 2018 मध्ये 5.7 दशलक्ष असल्याचा अंदाज आहे

¶ ¶ ग्रामीण वि शहरी

प्रति 10,000 लोकसंख्येमागे डॉक्टरांची संख्या
-- श्रीलंकेपेक्षाही कमी
-- चीनमधील 45% डॉक्टर
-- 40% ब्राझील

संदर्भ:

---

1. https://news.abplive.com/india-at-2047/india-healthcare-spending-looks-up-following-covid-pandemic-lowest-among-brics-nations-neighbours-1579245 ↩︎ ↩︎

2. https://apo.who.int/publications/i/item/india-health-system-review ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎

3. https://www.price360.in/articles-details.php?url=india-in-all-its-spender ↩︎

4. https://news.abplive.com/business/budget/economic-survey-2023-nirmala-sitharaman-govt-health-expenditure-share-in-gdp-increases-highlights-1579106 ↩︎ ↩︎