ଶେଷ ଅଦ୍ୟତନ: 26 ଅକ୍ଟୋବର 2024 |

ଏହି ଦୃ rob ଜଳ ଭଣ୍ଡାର ସୃଷ୍ଟି ମାଧ୍ୟମରେ ଭୂତଳ ଜଳ ସ୍ତର ବୃଦ୍ଧି ଏବଂ ଜଳ ଯୋଗାଣ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଦିଲ୍ଲୀ ସରକାରଙ୍କ ଏକ ପଦକ୍ଷେପ

ମାର୍ଚ୍ଚ 2024 ସୁଦ୍ଧା 39 ଟି ବୃହତ ଏବଂ 381 ଟି ଛୋଟ ଜଳଜଳ ପୁନର୍ବାର ସଜୀବ ହୋଇଛି ^|
- ଆହୁରି 25 ପାଇଁ ଟେଣ୍ଡର ପ୍ରକ୍ରିୟା ଚାଲିଥିଲା |

IMPACT : କେନ୍ଦ୍ର ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ପରିବେଶ (CSE) ଦ୍ୱାରା କରାଯାଇଥିବା ସର୍ଭେ ଅନୁଯାୟୀ ଜଳ ସାରଣୀ ନୂତନ / ପୁନର୍ଜୀବିତ ହ୍ରଦ ଚାରିପାଖରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲା ^|

ପପଙ୍କାଲାନରେ ~ 6 ମିଟର |
ନିଲୋଥୀ ଠାରେ m 4 ମି
ନାଜାଫଗଡରେ m 3 ମି

¶ June ଜୁନ୍ 2023 ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସବିଶେଷ ସଫଳତା |

26 ଟି ହ୍ରଦ (20 ଟି ସାଇଟରେ) ଏବଂ 381 ଟି ଛୋଟ ଜଳସ୍ରୋତକୁ ସଜୀବ କରାଯାଇଛି |
- ଅତିକମରେ 11 ଟି ସାଇଟ୍ ୱାକିଂ ଟ୍ରାକ୍ ଉତ୍ସର୍ଗ କରିଛି |

¶ IN ଉଦ୍ଭାବନ : ସକ୍ରିୟ ବାୟୋଡିଜେଷ୍ଟର୍ (SWAB) ସହିତ ବ Scientific ଜ୍ଞାନିକ ଆର୍ଦ୍ରଭୂମି ^{[3] [4]}

ପ୍ରଦୂଷିତ ଜଳର ଚିକିତ୍ସା ପାଇଁ ଜୀବାଣୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ତିନୋଟି - ବାୟୁ, ଜୀବାଣୁ ଏବଂ ପୃଷ୍ଠ ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ |

• ପାଣିରେ ଅଧିକ ଦ୍ରବୀଭୂତ ଅମ୍ଳଜାନ ସ୍ତର ବଜାୟ ରଖିବା ପାଇଁ ଆରେସନ ଉପକରଣ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଛି |
• ଭାସମାନ ଆର୍ଦ୍ରଭୂମି : ଏକ ଫଳପ୍ରଦ ଅଭିନବ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା କାନନା ଇଣ୍ଡିକା ଏବଂ ସାଇପରସ୍ ପେପିରୁସ୍ ପରି ଆର୍ଦ୍ରଭୂମି ପ୍ରଜାତିର ବୃକ୍ଷରୋପଣକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରେ | ଏହି ଉଦ୍ଭିଦ ପ୍ରଜାତିଗୁଡିକ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଏବଂ ଫସଫରସ୍, ବର୍ଜ୍ୟଜଳର ପ୍ରାଥମିକ ପ୍ରଦୂଷକକୁ ଠିକ୍ କରନ୍ତି |
• ସେମାନଙ୍କର ମୂଳ ପାଣିରେ ବ grow ିଥାଏ ଏବଂ ଜୀବାଣୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଏକ ମାଧ୍ୟମ ଭାବରେ କାମ କରେ | ଏହି ଜୀବାଣୁ ଏକ ଏଜେଣ୍ଟ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ଏବଂ ଅମ୍ଳଜାନ ଖାଇବା ସମୟରେ ଆମୋନିୟା ପରି ପ୍ରଦୂଷକକୁ ଠିକ୍ କରନ୍ତି |

¶ ¶ ପୁନର୍ଜୀବିତ ହ୍ରଦ

ଆସନ୍ତୁ ଦେଖିବା ଏହି ପୁନର୍ଜୀବିତ ହ୍ରଦଗୁଡ଼ିକର ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ…

¶ ¶ 1। ରାଜୋକ୍ରି ହ୍ରଦ ^[5]

ସ୍ଥାନ : ଗୁରୁଗାଓଁ ଦିଲ୍ଲୀ ସୀମାରେ ଦକ୍ଷିଣ ପଶ୍ଚିମ ଦିଲ୍ଲୀ |
ଆକାର : ଏହି ହ୍ରଦର ଆକାର 2 ଏକର |
ଚାଲିବା ଟ୍ରାକ୍ : ହଁ |

ଏହି ହ୍ରଦ ପ୍ରକଳ୍ପ ପାଇଁ ଦିଲ୍ଲୀ ସରକାର ଜାଲ ଶକ୍ତି ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ପୁରସ୍କାର ପାଇଥିଲେ ^[6]

ଧ୍ରୁଭ ରାଠୀଙ୍କ ଗ୍ରାଉଣ୍ଡ ରିପୋର୍ଟ: https://www.youtube.com/watch?v=CoaZsJJK4Kg

¶ ¶ 2। ପପନ୍ କାଲାନ୍ ହ୍ରଦ ^{[7] [8]}

ସ୍ଥାନ : ଦ୍ୱାରକା, ପଶ୍ଚିମ ଦିଲ୍ଲୀ |
11 ଏକର ପରିମିତ 2 ହ୍ରଦ ବ Features ଶିଷ୍ଟ୍ୟ |
କ୍ଷମତା : 55 ନିୟୁତ ଗ୍ୟାଲନ୍ ପାଣି |
ଉତ୍ସ : ପପଙ୍କାଲାନ୍ ଜଳ ନିଷ୍କାସନ କାରଖାନା |
ଚାଲିବା ଟ୍ରାକ୍ : ହଁ |

• ବର୍ତ୍ତମାନ ହ୍ରଦକୁ ପ୍ରତିଦିନ 20 ନିୟୁତ ଗ୍ୟାଲନ୍ ଜଳ ଖାଇବାକୁ ଦିଆଯାଉଛି |
• ଭୂତଳ ଜଳର ଉଚ୍ଚ ହାରରେ ରିଚାର୍ଜ କରିବା ପାଇଁ ଏହି ହ୍ରଦ ବ scient ଜ୍ଞାନିକ ଭାବରେ ପରିକଳ୍ପନା କରାଯାଇଛି |

https://www.youtube.com/watch?v=HjaZI38Gqo0 |

ଏହାର ଧାରଣା ପରଠାରୁ ଆଖପାଖ ଅଞ୍ଚଳରେ ଭୂତଳ ଜଳ 4 ମିଟର ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି |

¶ ରୋହିନି ହ୍ରଦ ^{[8: 1]}

ଅବସ୍ଥାନ : ରୋହିଣୀ, ଉତ୍ତର ପଶ୍ଚିମ ଦିଲ୍ଲୀ |
17 ଏକର ପରିମିତ 2 ଟି ପ୍ରମୁଖ ହ୍ରଦ ବ Features ଶିଷ୍ଟ୍ୟ |
ଚାଲିବା ଟ୍ରାକ୍ : ହଁ |
ଜଳ ଉତ୍ସ : ରୋହିଣୀ ବର୍ଜ୍ୟଜଳ ବିଶୋଧନାଗାର |

ଏହି ହ୍ରଦକୁ ପ୍ରତିଦିନ 30MGD ବିଶୋଧିତ ବର୍ଜ୍ୟଜଳ ଖାଇବାକୁ ଦିଆଯାଏ |

https://youtu.be/tMA_qVM2Bhg?si=gxX38i--VCxvvKUh

¶ ¶ 4। ନିଲୋଥୀ ହ୍ରଦ ^[9]

ସ୍ଥାନ : ପଶ୍ଚିମ ଦିଲ୍ଲୀର ବିକାଶପୁରୀ ନିକଟରେ |
11 ଏକର ପରିମିତ 3 ହ୍ରଦ ବ Features ଶିଷ୍ଟ୍ୟ |
ଚାଲିବା ଟ୍ରାକ୍ : ହଁ |
କ୍ଷମତା : 255 ନିୟୁତ ଲିଟର ପାଣି |

ପ୍ରତିଦିନ 25 ନିୟୁତ ଲିଟର ବିଶୁଦ୍ଧ ଜଳ ନିର୍ଗତ ହେଉଛି |

ଏଠାରେ ଅଧିକ ବିବରଣୀ: https://x.com/AamAadmiParty/status/1628975932701814784

¶ ¶ 5। ଇରାଦନାଗର ହ୍ରଦ |

ସ୍ଥାନ : ଉତ୍ତର ପଶ୍ଚିମ ଦିଲ୍ଲୀ |
4 ଏକର ବିଶିଷ୍ଟ 4 ଟି ହ୍ରଦ ବ Features ଶିଷ୍ଟ୍ୟ |
ଚାଲିବା ଟ୍ରାକ : ନା
ଉତ୍ସ : ରିଥାଲା STP |

ଏଠାରେ ଅଧିକ ବିବରଣୀ: https://x.com/AamAadmiParty/status/1628975903689830400

¶ ¶ 6। ଦ୍ୱାରକା WTP ହ୍ରଦ |

ସ୍ଥାନ : ନାଜାଫଗଡ, ପଶ୍ଚିମ ଦିଲ୍ଲୀ |
4 ଏକର ପରିମିତ 1 ହ୍ରଦ ବ Features ଶିଷ୍ଟ୍ୟ |
ଚାଲିବା ଟ୍ରାକ : ନା

ଅଧିକ ବିବରଣୀ: https://x.com/AamAadmiParty/status/1628975879958446082

¶ ¶ 7। ତିମାରପୁର ହ୍ରଦ ^{[8: 2]}

ସ୍ଥାନ : ମଜନୁ କା ଟିଲା, ଉତ୍ତର ପୂର୍ବ ଦିଲ୍ଲୀ |
1 ଏକର ପରିମିତ 1 ହ୍ରଦ ବ Features ଶିଷ୍ଟ୍ୟ |
ଚାଲିବା ଟ୍ରାକ୍ : ହଁ |
ଜଳ ଉତ୍ସ : ତିମାରପୁର ଜଳ ନିଷ୍କାସନ କାରଖାନା |

ଏହି ହ୍ରଦକୁ ପ୍ରତିଦିନ 6MGD ଟ୍ରିଟେଡ୍ ବର୍ଜ୍ୟଜଳ ମୁକ୍ତ କରାଯାଏ |

https://www.youtube.com/watch?v=bWPB5P65Qa4

¶ ¶ 8। ଶାହାଦରା ଲିଙ୍କ୍ ଡ୍ରେନ୍ ^[10]

ପୂର୍ବ ଦିଲ୍ଲୀର ଅକ୍ଷାର୍ଡମ୍ ବିପକ୍ଷରେ ଅବସ୍ଥାନ |
9 ଏକର ପରିମିତ 1 ହ୍ରଦ ବ Features ଶିଷ୍ଟ୍ୟ |
ଚାଲିବା ଟ୍ରାକ : ନା

¶ ¶ 9। ଚହଲା STP ହ୍ରଦ |

ଦକ୍ଷିଣ ପୂର୍ବ ଦିଲ୍ଲୀର ଚହଲା, ବାଟଲା ହାଉସ୍ ନିକଟରେ ଅବସ୍ଥାନ |
10 ଏକର ପରିମିତ 1 ହ୍ରଦ ବ Features ଶିଷ୍ଟ୍ୟ |
ଚାଲିବା ଟ୍ରାକ : ନା

¶ ¶ 10। ସୋନିଆ ବିହାର |

ସ୍ଥାନ : ଉତ୍ତର ପୂର୍ବ ଦିଲ୍ଲୀର ମଜନୁ କା ତିଲା ନିକଟରେ |
4 ଏକର ପରିମିତ 1 ହ୍ରଦ ବ Features ଶିଷ୍ଟ୍ୟ |
ଚାଲିବା ଟ୍ରାକ : ନା

¶ ¶ 11. ସାନନୋଥ ହ୍ରଦ ^[11]

ସ୍ଥାନ : ଉତ୍ତର ପଶ୍ଚିମ ଦିଲ୍ଲୀର ନରେଲା ନିକଟରେ |
4 ଏକର ପରିମିତ 1 ହ୍ରଦ ବ Features ଶିଷ୍ଟ୍ୟ |
ସୁବିଧା : ପିଲାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଖେଳ ପଡିଆ, ପିକନିକ୍ ବଗିଚା, ଚାଲିବା ପଥ, ଛତି ପୂଜା ଘାଟ ଏବଂ ସାଧାରଣ ଜନତାଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଜିମ୍ |
ନିମ୍, ସେମାଲ୍, ଚମ୍ପା, ଏବଂ ବାବୁଲ୍ ପରି ଗଛଗୁଡିକ ସାନୋଥ୍ ହ୍ରଦ ଚାରିପାଖରେ ଲଗାଯାଇଥିଲା |
ଚାଲିବା ଟ୍ରାକ୍ : ହଁ |

https://www.youtube.com/watch?v=qmRZWlZoRaQ

ମୁଦ୍ରଣ ଦ୍ୱାରା ଗ୍ରାଉଣ୍ଡ ରିପୋର୍ଟ: https://www.youtube.com/watch?v=9flYsqEHdRw

¶ ¶ 12। ନାରାୟଣ ହ୍ରଦ |

ସ୍ଥାନ : ନାରାୟନା, ପଶ୍ଚିମ ଦିଲ୍ଲୀ |
5 ଏକର ପରିମିତ 1 ହ୍ରଦ ବ Features ଶିଷ୍ଟ୍ୟ |
ଚାଲିବା ଟ୍ରାକ୍ : ହଁ |

https://www.youtube.com/watch?v=L0Z5rR8li8U

¶ ¶ 13। ରୋଶନାରା ହ୍ରଦ ^[12]

ସ୍ଥାନ : ପୁରୁଣା ଦିଲ୍ଲୀ |
4 ଏକର ପରିମିତ 1 ହ୍ରଦ ବ Features ଶିଷ୍ଟ୍ୟ |
ଚାଲିବା ଟ୍ରାକ୍ : ହଁ |

ଅଧିକ ବିବରଣୀ: https://twitter.com/AamAadmiParty/status/1628975814162391040

¶ ¶ 14। ଭାଲାସୱା ହ୍ରଦ |

ସ୍ଥାନ : ଉତ୍ତର ପଶ୍ଚିମ ଦିଲ୍ଲୀର ଶଲିମର ବାଗ |
ଆକାର : ଦିଲ୍ଲୀର ସବୁଠାରୁ ବଡ ହ୍ରଦ ମଧ୍ୟରୁ 127 ଏକର ଜମିରେ ବ୍ୟାପିଛି |
ଚାଲିବା ଟ୍ରାକ୍ : ହଁ |

ଅଧିକ ବିବରଣୀ / ଭିଡିଓ: https://x.com/AamAadmiParty/status/1628975512847814657

¶ ¶ 15। ସ୍ମୃତି ଭାନ୍ ହ୍ରଦ |

ସ୍ଥାନ : ଦକ୍ଷିଣ ପଶ୍ଚିମ ଦିଲ୍ଲୀର ବସନ୍ତ କୁଞ୍ଜ ନିକଟରେ |
ଆକାର : ଏହି ହ୍ରଦ 6 ଏକର ଜମିରେ ବ୍ୟାପିଛି |
ଚାଲିବା ଟ୍ରାକ୍ : ହଁ |

ଏଠାରେ ଅଧିକ: https://twitter.com/AamAadmiParty/status/1628975482833371141

¶ ¶ 16. ପାଶିମ୍ ବିହାର ହ୍ରଦ ^[13]

ସ୍ଥାନ : ପଶ୍ଚିମ ଦିଲ୍ଲୀ |
ଆକାର : ଏହି ହ୍ରଦ 2.5। 2.5 ଏକର ଜମିରେ ବ୍ୟାପିଛି |
ଚାଲିବା ଟ୍ରାକ : ନା
ଉତ୍ସ : 4 କିଲୋମିଟର ଲମ୍ବା ପାଇପଲାଇନ ମାଧ୍ୟମରେ କେଶବପୁରମରେ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ଚିକିତ୍ସା କାରଖାନା |

¶ ¶ 17। ଟିକ୍ରି ଖୁର୍ଡ ହ୍ରଦ ^{[14] [13: 1]}

ସ୍ଥାନ : ଦିଲ୍ଲୀର ଉତ୍ତର ସୀମା |
ଆକାର : ଏହି ହ୍ରଦ 17 ଏକର ଜମିରେ ବ୍ୟାପିଛି |
ଚାଲିବା ଟ୍ରାକ : ନା
ଉତ୍ସ : ନରେଲା ଠାରେ STP

¶ ¶ 18. ସତପୁଲ୍ଲା ହ୍ରଦ ^{[14: 1]}

ସ୍ଥାନ : ମାଲଭିଆ ନାଗର, ଦକ୍ଷିଣ ଦିଲ୍ଲୀ |
ଆକାର : ଏହି ହ୍ରଦ 5 ଏକର ଜମିରେ ବ୍ୟାପିଛି |
ଚାଲିବା ଟ୍ରାକ : ନା

¶ ¶ 19. ସଞ୍ଜୟ ୱାନ୍ ହ୍ରଦ ^{[15] [16] [17]}

ସ୍ଥାନ : ବସନ୍ତ କୁଞ୍ଜ, ଦିଲ୍ଲୀ |
ଆକାର : ଏହି ହ୍ରଦ 51 ଏକର ଜମିରେ ବ୍ୟାପିଛି |
ଚାଲିବା ଟ୍ରାକ୍ : ହଁ |
ଉତ୍ସ : ବସନ୍ତ କୁଞ୍ଜ ବର୍ଜ୍ୟଜଳ ବିଶୋଧନାଗାର |

ଅଧିକ ବିବରଣୀ / ଫଟୋ: https://x.com/AamAadmiParty/status/1628974962290851840?s=20

https://www.youtube.com/watch?v=KSVseYhVYkY

¶ ¶ 20. ନାଜାଫଗଡ STP ହ୍ରଦ ^{[18] [19]}

ସ୍ଥାନ : ପଶ୍ଚିମ ଦିଲ୍ଲୀର ନଜାଫଗଡରେ |
ବ Features ଶିଷ୍ଟ୍ୟଗୁଡିକ : 1 ହ୍ରଦ, 4 ଏକର ବିସ୍ତାର |
ଚାଲିବା ଟ୍ରାକ : ନା

¶ ହ୍ରଦ ସହର କାହିଁକି ?

i। ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ: ଜଳ ଯୋଗାଣର ସ୍ଥାୟୀ ବୃଦ୍ଧି |

• ଦିଲ୍ଲୀ ଏହାର ଜଳ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ କରିବା ପାଇଁ ପଡୋଶୀ ରାଜ୍ୟ ପ Punjab ୍ଜାବ, ହରିୟାଣା ଏବଂ ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶରୁ ନଦୀଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଥିର ଜଳ ଅଂଶ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ |
• ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ଏବଂ ଜଳ ଚାହିଦା ଆନୁପାତିକ ବୃଦ୍ଧି ସହିତ ଦିଲ୍ଲୀ ଜଳ ଅଭାବ ପରିସ୍ଥିତିରେ ପଡିଛି
• ଏହି ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଜଳ ସମସ୍ୟାର ସ୍ଥାୟୀ ସମାଧାନର ଆବଶ୍ୟକତା ଦିଲ୍ଲୀ ହ୍ରଦକୁ ନେଇଗଲା |

ii। ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ଥାନୀୟ ମନୋରଞ୍ଜନ ସ୍ଥାନ |

iii। ସ୍ଥାନୀୟ ଅଞ୍ଚଳର ସ Beaut ନ୍ଦର୍ଯ୍ୟକରଣ |

¶ ¶ ସମୁଦାୟ ହ୍ରଦ / ଜଳ ଶରୀର ^[20]

ଦିଲ୍ଲୀ ପାର୍କ ଏବଂ ଗାର୍ଡେନ୍ ସୋସାଇଟି ଏନସିଟି ଅନୁଯାୟୀ ଦିଲ୍ଲୀର 1045 ଜଳ ସଂସ୍ଥା (ହ୍ରଦ ସମେତ) ଅଛି |

• 65 ଟି ଜଳସମ୍ପଦ ଦିଲ୍ଲୀ ସରକାରଙ୍କର ଅଟେ
• 980 ଜଳ ସଂସ୍ଥା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ / ପରୋକ୍ଷ ଭାବରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ମାଲିକାନା **

ଲକ୍ଷ୍ୟ - ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟ:
ଦୃ rob ବିକେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ ଜଳ ଭିତ୍ତିଭୂମି ବିକାଶ କରୁଥିବାବେଳେ ମୋଟ 600 ହ୍ରଦ ଏବଂ ୱାଟରବୋଡି ନବୀକରଣ କରାଯାଉଛି

ସନ୍ଦର୍ଭ :

---

1. https://www.deccanherald.com/india/delhi/capacity-of- water- treatment-plants-in-delhi-increased-marginally-in-2023-economic-survey -2917956 ↩︎

2. http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/111298154.cms ↩︎

3. https://cityoflakesdelhi.com/2022/11/20/floating-wetlands-with-aeration/ ↩︎

4. https://cityoflakesdelhi.com/2022/11/20/swab/ ↩︎

5. https://cityoflakesdelhi.com/2022/10/19/rajokri-lake-revitalisation/ ↩︎

6. https://www.newindianexpress.com/cities/delhi/2020/aug/31/rajokri-lake-revived-by-delhi-government-wins-jal-shakti-ministry-award-2190558.html ↩︎

7. https://cityoflakesdelhi.com/2022/10/19/pappankalan-lake-development/ ↩︎

8. https://cityoflakesdelhi.com/2022/11/20/delhis-newest-lakes-are-fuelled-by-wastewater/ ↩︎ ↩︎ ↩︎

9. https://www.outlookindia.com/national/3-artificial-lakes-at-nilothi-to-recharge-aquifers-using-treated-wastewater-from-stp-delhi-government-news-252529 ↩︎

10. https://www.newindianexpress.com/cities/delhi/2022/may/10/shahdara-drain-revival-takes-off-2451843.html ↩︎

11. https://cityoflakesdelhi.com/2022/10/19/sannoth-lake/ ↩︎

12. https://timesofindia.indiatimes.com/city/delhi/revival-of-mughal-lake-to-start-by-sept-end/articleshow/85193512.cms ↩︎

13. https://indianexpress.com/article/cities/delhi/djbs-city-of-lakes-project-for-50- water-bodies-in-the-capital-a-fresh-lease-of-life-by- ବର୍ଷ-ଶେଷ-7444891 / ↩︎ ↩︎ |

14. https://www.newindianexpress.com/thesundaystandard/2019/aug/25/revival-of-delhis-satpula-lake-2023846.html ↩︎ ↩︎

15. https://cityoflakesdelhi.com/2022/10/20/sanjay-van-lake/ ↩︎

16. https://indianexpress.com/article/cities/delhi/delhi-jal-board-sets-up-floating-wetlands-to-clean-lakes-7465308/ ↩︎

17. https://www.newindianexpress.com/cities/delhi/2021/aug/20/djb-cleans-sanjay-van-lake-under-rejuvenation-plan-2347289.html ↩︎

18. https://cityoflakesdelhi.com/2023/06/06/najafgarh-lake/ ↩︎

19. https://cityoflakesdelhi.com/2023/06/06/reimagining-najafgarh-a-serene-artificial-lake-brings-life-to-delhis-city-of-lakes/ ↩︎

20. https://dpgs.delhi.gov.in/sites/default/files/DPGS/generic_multiple_files/wb_list_1045_1.pdf ↩︎